Galery

1

Ένα από τα πιο επιβλαβή πράγματα είναι να σκεφτόμαστε σε σκληρές, γεωπολιτικές κατηγορίες. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το εξής δίλημμα:Εάν η Ευρώπη, η οποία γέννησε τις ιδέες για τα οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα, αποφασίσει να κλείσει τα σύνορά της, κατά κάποιον τρόπο θα εγκαταλείψει τις θεμελιώδεις αξίες τις που την καθιστούν πόλο έλξης για τόσους ανθρώπους. Τότε θα γίνει μη οικουμενική, μη Ευρώπη, μη υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και αυτό θα ενισχύσει την σημαντικότερη κατηγορία εναντίον της τώρα: την κατηγορία περί υποκρισίας και περί εφαρμογής διπλών μέτρων και σταθμών. Από την άποψη αυτή το δίλημμα είναι τρομερό: ό,τι και να κάνει η Ευρώπη, έχει βρεθεί σε μια παγίδα στην οποία δεν έχει ωφέλιμη κίνηση.

Μου φαίνεται ότι στην κατάσταση αυτή οι προσεκτικές πολιτικές κινήσεις – με κάποια φίλτρα, με κάποιες ποσοστώσεις, με τις προσπάθειες να ρυθμίζεται κάπως η ροή – ως μια προσωρινή λύση είναι οι πιο σωστές.

Χρειάζεται όμως μια αληθινή, σοβαρή συζητηση για το μέλλον του φιλελεύθερου πολιτισμού και για το μέλλον της Ευρώπης και των αξιών της – για το γεγονός ότι η Ευρώπη φέρεται ως  προπαγανδιστής ορισμένων αξιών προς τον υπόλοιπο κόσμο. Όπως φαίνεται οι άνθρωποι στον αραβικό κόσμο και την Αφρική έχουν χωριστεί σε δύο πόλους. Θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε με τα παραδοσιακά ονόματα «ντόπιους» και «δυτικούς». Οι ντόπιοι στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι φονταμενταλιστές, ισλαμιστές και τζιχαντιστές, που δημιουργούν μια αποπνικτική ατμόσφαιρα στις χώρες αυτές. Από την άλλη πλευρά είναι οι άνθρωποι που έχουν διαφορετική πνευματική πατρίδα και κατευθύνονται προς αυτήν – την Ευρώπη. Ταυτόχρονα όμως η Ευρώπη τους αντιμετωπίζει ως «διαφορετικούς». Σίγουρα ανάμεσά τους υπάρχουν και προβοκάτορες, σίγουρα υπάρχουν και τζιχαντιστές, και αυτό μετατρέπει την κατάσταση πράγματι σε ένα τεράστιο μπέρδεμα.

Ανεξάρτητα από όλα αυτά όμως η Ευρώπη οφείλει να θυμάται εκείνες τις θεμελιώδεις αρχές που την προσδιορίζουν.

Στην κατηγορία περί υποκρισίας θα απαντούσα πως ούτε η λέξη «Ευρώπη», ούτε η λέξη «Δύση» ονομάζουν ένα ενιαίο υποκείμενο. Στην Ευρώπη πάντα υπήρχαν δολοφόνοι, δικτάτορες, κυνικοί γεωπολιτικοί, αρχηγοί απολυταρχικών καθεστώτων που προκαλούσαν τρομακτικές γενοκτονίες. Υπήρχαν όμως και άνθρωποι, πολιτικές δυνάμεις, διαφωτιστική πορεία πολλών αιώνων, που επέβαλλαν ασταθείς μέχρι τότε αξίες. Οι αξίες αυτές εξακολουθούν να είναι μια ευκαιρία – μια ευκαιρία για την οποία αγωνίζονται οι άνθρωποι που πιστεύουν σε αυτές. Ευκαιρία την οποία όμως απορρίπτουν εξαγριωμένα άλλοι άνθρωποι στην Ευρώπη που δεν πιστεύουν στις αξίες του Διαφωτισμού.

Ολοκληρώνοντας θα μπορούσα να πω ότι η κρίση είναι διπλή. Διότι μαζί με την πρακτική, την συγκεκριμένη κρίση, υπάρχει και η κρίση της εξήγησης, της συζήτησης του θέματος τι να κάνουμε.