The Best of GRReporter
flag_bg flag_gr flag_gb

Κάθε σοβαρός ερευνητής δεν έχει αμφιβολίες σχετικά με την καταγωγή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου

19 Δεκέμβριος 2013 / 08:12:37  GRReporter
47978 αναγνώσεις

Πολίνα Σπαρτιάνοβα

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Βάσια Βελίνοβα είναι διευθύντρια του Κέντρου Σλαβικών και Βυζαντινών Μελετών του Πανεπιστημίου Σόφιας «Αγίου Κλήμη της Αχρίδας» και διδάσκει αρχαία βουλγαρική λογοτεχνία. Έχει γράψει 4 μονογραφίες, η τελευταία από τις οποίες είναι αφιερωμένη στην μετάφραση της «Σύνοψις χρονική» του Κωνσταντίνου Μανασσή στα βουλγαρικά, καθώς και σε τρεις περιγραφές σλαβικών χειρογράφων (σε συνεργασία με την καθηγήτρια Ακσίνια Τζούροβα και την καθηγήτρια Μποριάνα Χρίστοβα). Αυτή τη στιγμή η καθηγήτρια Βάσια Βελίνοβα ασχολείται με ένα επιστημονικό project, και μιλήσαμε μαζί της για την επέτειο της δημιουργίας του σλαβικού αλφαβήτου και της ιεραποστολής των Θεσσαλονικέων αδελφών Κωνσταντίνου-Κυρίλλου και Μεθοδίου.

Φέτος γορτάζουμε τη συμπλήρωση 1150 ετών από την ιεραποστολή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Πώς την τίμησε το Κέντρο Σλαβικών και Βυζαντινών Μελετών «Ιβάν Ντούιτσεφ» του Πανεπιστημίου Σόφιας;

Το Κέντρο Σλαβικών και Βυζαντινών Μελετών ετοίμασε μια φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Το φως των γραμμάτων», η οποία δείχνει τον ρόλο του Πρώτου Βουλγαρικού Βασιλείου στην διάσωση του σλαβικού αλφαβήτου μετά από την απέλαση των μαθητών του Κυρίλλου και του Μεθοδίου από την Μεγάλη Μοραβία και παρουσιάζει δείγματα από τα πιο σημαντικά και με την πιο πλούσια διακόσμηση βουλγαρικά μεσαιωνικά χειρόγραφα από την περίοδο 10ου – 18ου αι. Η έκθεση δημιουργήθηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Πολιτισμού του υπουργείου Εξωτερικών και παρουσιάστηκε σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και σε πολλά πανεπιστημιακά κέντρα.

Στις 28 Νοεμβρίου έγιναν τα εγκαίνιά της στη Θεσσαλονίκη, τη γενέτειρα των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, στο Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης, όπου έγινε δεκτή με μεγάλο ενδιαφέρον από το κοινό. Επιπλέον, οι ερευνητές του Κέντρου «Ιβάν Ντούιτσεφ» συμμετείχαν σε αρκετά διεθνή συνέδρια αφιερωμένα στην επέτειο εντός και εκτός Βουλγαρίας.

Υπάρχουν κάποια καινούργια γεγονότα και υποθέσεις στους επιστημονικούς κύκλους, που να αλλάζουν την εικόνα που έχουμε δημιουργήσει για την ζωή και το έργο των δύο Θεσσαλονικέων αδελφών;

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες βρίσκονται σε συνεχή εξέλιξη, και παρόλο που οι ανακαλύψεις τους δεν είναι τόσο σημαντικές όπως των θετικών επιστημών, μπορούμε να πούμε ότι εμείς συνεχώς προσθέτουμε καινούργια στοιχεία στο έργο των δύο Αγίων. Έχουμε πλουτίσει πολύ τη γνώση μας για την μεταφραστική τους δραστηριότητα. Απεδείχθη ότι οι πληροφορίες που αναφέρονται στο βίο και πολιτεία τους για τη μεταφραστική τους δραστηριότητα είναι εντελώς σωστές. Διαπιστώθηκε μέσω ανάλυσης κειμένων ότι ο Μεθόδιος πράγματι έχει μεταφράσει τη Βίβλο και ίχνη αυτής της μετάφρασης υπάρχουν σε αργότερα χειρόγραφα. Τελευταία μιλάμε όλο και περισσότερο για καινούργια γεγονότα γύρω από το ρόλο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’ κατά την προετοιμασία της αποστολής του Κυρίλλου και του Μεθοδίου. Προσθέτουμε καινούργια στοιχεία γύρω από την τύχη των μαθητών τους στη Βουλγαρία. Οι τελευταίες δεκαετίες ήταν μια περίοδος συνεχούς δημοσίευσης καινούργιων υμνογραφικών έργων, που δημιουργήθηκαν στην Πλίσκα και το Πρεσλάβ με την άμεση συμμετοχή των μαθητών του Κυρίλλου και του Μεθοδίου. Όλο και περισσότερο διακρίνεται ο ρόλος του Βυζαντίου και την δραστηριότητά του που οδήγησε στη δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου.

Γιατί το έργο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου δεν κατάφερε να φτάσει στους δυτικούς Σλάβους, αλλά παρέμεινε στα πλαίσια του βουλγαρικού κράτους;

Στη Βουλγαρία το έργο τους βρήκε την υποστήριξη των Βουλγάρων ηγεμόνων – του πρίγκιπα Μπορίς Α’ και αργότερα του γιου του Συμεών. Αυτοί δημιούργησαν άριστες συνθήκες για την ανάπτυξη γραμματολογικής δραστηριότητας και αργότερα για την μετατροπή της βουλγαρικής στην τρίτη λειτουργική γλώσσα στην Ευρώπη. Ήταν μια διορατική πολιτική η οποία επέτρεψε στα υπόλοιπα σλαβικά κράτη – τη Ρωσία, τη Σερβία – να έχουν μια γραφή στη γλώσσα τους χρησιμοποιώντας βουλγαρικές μεταφράσεις.

Κατά τη γνώμη σας γιατί για τους Βούλγαρους είναι δύσκολο να ομολογήσουν ότι ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος είναι στην ουσία Έλληνες;

Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος έχουν διεισδύσει τόσο βαθιά στην εθνική μας αυτοσυνείδηση, ώστε στην πραγματικότητα δεν αναρωτιόμαστε ποιοι είναι – αυτόματα τους θεωρούμε Βούλγαρους Αγίους, άρα Βούλγαρους. Αυτή όμως είναι μια αργότερη αντίδραση που διαμορφώθηκε την περίοδο της βουλγαρικής Αναγέννησης. Κάθε σοβαρός ερευνητής δεν έχει αμφιβολίες σχετικά με την καταγωγή των δύο Σλάβων αποστόλων. Αυτό, βέβαια, με κανέναν τρόπο δεν μειώνει τη σημασία του έργου τους. Ακριβώς το αντίθετο. Είναι οι πνευματικοί διαφωτιστές των Σλάβων και το γεγονός αυτό είναι άνω των εθνικών συνόρων Βουλγάρων, Πολωνών, Ρώσων, Σέρβων, Τσέχων... Απλώς για πολλά χρόνια η γιορτή τους υπήρξε επίσημη εορτή μόνο στη Βουλγαρία – την πραγματική πατρίδα του έργου τους. Και όταν εγώ σχολιάζω την καταγωγή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου με τους φοιτητές μου, αυτοί γνωρίζουν πως την εποχή εκείνη το Βυζάντιο ήταν το πιο ανεπτυγμένο κράτος. Είχε αναμφισβήτητο κύρος. Για μας, τους Βούλγαρους, πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η γραφή που δημιουργήθηκε από τον Κύριλλο και το Μεθόδιο μας φύλαξε ως έθνος ανά τους αιώνες της πολυτάραχης ιστορίας μας. …Η γλώσσα, και μάλιστα η γραπτή γλώσσα, αποτελεί την βάση της εθνικής αυτοσυνείδησης. Αυτή μας χάρισαν οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος. Κι εμείς την φυλάξαμε και την αναπτύξαμε.

Η εθνικότητά τους έχει κάποια σημασία για τη δημιουργία του σλαβικού αλφαβήτου;

Όχι, βέβαια. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Κύριλλος υπήρξε ένας εξαιρετικός φιλόλογος, πολύγλωσσος. Γνώριζε τα περισσότερα γνωστά τότε συστήματα γραφής.  Δημιούργησε το τέλειο αλφάβητο που ανταποκρινόταν στις φωνητικές ιδιαιτερότητες της γλώσσας των νότιων Σλάβων. Επιπλέον, το Βυζάντιο ήταν μια πολυεθνική αυτοκρατορία, η ποικιλία ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο εκεί.

Πόσο κοντά βρίσκονται η βουλγαρική και η ελληνική γλώσσα;

Όπως κάθε δύο γειτονικές γλώσσες που συνυπάρχουν κοντά η μία στην άλλη εδώ και αιώνες. Δημιουργώντας τους κανόνες της αρχαίας βουλγαρικής γλώσσας ο Κύριλλος χρησιμοποίησε ελληνικές συντακτικές δομές και περιόδους. Στις μεταφράσεις των βιβλίων της Αγίας Γραφής διατηρήθηκαν πολλές ελληνικές λέξεις. Άλλες διατηρήθηκαν, άλλες αντικαταστάθηκαν με βουλγαρικές. Η γλώσσα της βουλγαρικής μεσαιωνικής λογοτεχνίας είναι η γλώσσα της βυζαντινής ρητορικής, προσαρμοσμένη στην βουλγαρική αυτοσυνείδηση. Οι Βούλγαροι άνθρωποι των γραμμάτων όμως πάντα είχαν την αίσθηση για το ποια πράγματα μπορούν και ποια πράγματα δεν μπορούν να γίνουν δεκτά.

Ποιες είναι οι ομοιότητες και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ του βουλγαρικού και του ελληνικού αλφαβήτου;

Αν μιλάμε για το γλαγολιτικό – είναι ένα μοναδικό αλφάβητο. Θυμίζει περισσότερο την αιθιοπική, την αρμενική και την γεωργιανή γραφή. Είναι τα συστήματα γραφής της βυζαντινής περιφέρειας. Από την άλλη το γλαγολιτικό αλφάβητο είναι σύμφωνο με τα όσα συνέβαιναν στην Κωνσταντινούπολη μετά από την νίκη της ευλάβειας των εικόνων – δηλαδή την αντικατάσταση της μεγαλογράμματης γραφής με την μικρογράμματη. Παρά τις ομοιότητες αυτές με διάφορα συστήματα όμως το γλαγολιτικό αλφάβητο παραμένει μοναδικό, όπως τόνισα και προηγουμένως. Αν μιλάμε για ομοιότητες με την ελληνική γραφή πρέπει να στραφούμε στο κυριλλικό αλφάβητο, το οποίο προσαρμόστηκε βάσει της ελληνικής μεγαλογράμματης γραφής, που ήταν καλά γνωστή στα βουλγαρικά εδάφη, το δείχνει η επιγραφική. Ο Τσερνορίζετς Χράμπαρ, Βούλγαρος συγγραφέας του 10ου αι., γράφει ότι οι Βούλγαροι για πολύ καιρό χρησιμοποιούσαν ελληνικά και λατινικά γράμματα, χωρίς τελειοποίηση όμως, χωρίς γραφικά σύμβολα για τους ειδικούς φθόγγους της σλαβικής γλώσσας. Τα ελληνικά γράμματα που χρησιμοποιούσαν ήταν κεφαλαία. Έτσι δημιουργήθηκαν γραφικά στερεότυπα που οδήγησαν στην δημιουργία του κυριλλικού αλφαβήτου. Είναι ένα αλφάβητο που επαναλαμβάνει τον ελληνικό τρόπο γραφής των γραμμάτων και προσθέτει γραφικά σύμβολα για τους ειδικούς σλαβικούς φθόγγους.

Κατά τη γνώμη σας πώς έγινε έτσι που οι δύο Βυζαντινοί αδελφοί δημιούργησαν ένα έργο το οποίο χτύπησε την Βυζαντινή αυτοκρατορία στην καρδιά;

Δε θα ήμουν τόσο κατηγορηματική. Ναι, το Βυζάντιο δημιούργησε ένα όπλο πολιτιστικής αφομοίωσης που κάποια στιγμή στράφηκε εναντίον του. Κι έγινε έτσι, επειδή πίσω από το αλφάβητο στάθηκαν οι Βούλγαροι ηγεμόνες οι οποίοι είχαν δικές τους πολιτικές φιλοδοξίες και αυτοπεποίθηση. Έτσι χρησιμοποίησαν το αλφάβητο που τους δόθηκε, προκειμένου να εντάξουν το βουλγαρικό κράτος στον χριστιανικό πολιτισμό, άλλα και να διαφοροποιηθούν από το Βυζάντιο, τον αιώνιο αντίπαλό τους. Πριν από χρόνια, ενώ ετοίμαζα στα βουλγαρικά μια συλλογή άρθρων του καθηγητή Πέτερ Σράινερ, ενός βυζαντολόγου παγκοσμίας φήμης και μέχρι το 2011 προέδρου της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών, ο ίδιος χαρακτήρισε τις σχέσεις μεταξύ της Βουλγαρίας και του Βυζαντίου σχέσεις πολυμορφίας και αντιπαλότητας. Η φράση αυτή έγινε και τίτλος της συλλογής, που τον βρίσκω πολύ ταιριαστό και πετυχημένο.

Πώς μέσα σε μόλις 5 χρόνια αφού ο χριστιανισμός έγινε επίσημη θρησκεία στη Βουλγαρία, δημιουργήθηκε και Αυτοκέφαλη Εκκλησία; Πώς το επέτρεψε ο βυζαντινός κλήρος;

Ένας από τους όρους του πρίγκιπα Μπορίς Α’ κατά την υιοθέτηση του χριστιανισμού από την Κωνσταντινούπολη ήταν το δικαίωμα των Βουλγάρων να έχουν ανεξάρτητη αυτοκέφαλη εκκλησία. Πιστεύω ότι το γεγονός αυτό έγειρε τη ζυγαριά των σκέψεων και των ενδεχόμενων αμφιβολιών του Βούλγαρου ηγεμόνα υπέρ της Κωνσταντινουπόλεως. Ως ηγεμόνας ο Μπορίς Α’ υπήρξε και πρώτος ιερέας του κράτους – όλη η εξουσία, κοσμική και θρησκευτική, βρισκόταν στα χέρια του. Ο ίδιος δε θα θυσίαζε την εξουσία του και για το λόγο αυτό επέλεξε το μοντέλο που θα του εξασφάλιζε τον έλεγχο πάνω στην θρησκευτική πνευματική εξουσία – ανεξάρτητη εκκλησία και καισαροπαπισμό, δηλαδή η κοσμική εξουσία να είναι κυρίαρχη στο κράτος. Ταυτόχρονα η δημιουργία αυτοκέφαλης εκκλησίας είναι μια μακροχρόνια διαδικασία. Το Βυζάντιο δεν παραδόθηκε τόσο εύκολα. Τελικά επί της βασιλείας του τσάρου Πέτρου η Βουλγαρία είχε ήδη Πατριάρχη. Προφανώς η σκιά του φιλοπόλεμου πατέρα του, του βασιλιά Συμεών, ενοχλούσε για πολύ καιρό τον ήσυχο ύπνο του Βυζαντινού αυτοκράτορα. Η δημιουργία ενός θεσμού είναι μια δύσκολη διαδικασία. Για τον Μπορίς Α’ και για τον Συμεών φαίνεται ήταν το ίδιο σπουδαίο η Εκκλησία να είναι βουλγαρική, η Θεία λειτουργία να τελείται σε μια γλώσσα κατανοητή για τον λαό. Αυτός ήταν ο βασικός τους στόχος. Και πάλι φτάνουμε στο έργο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Για το λόγο αυτό επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω με ένα χωρίο από το Κήρυγμα στο Ευαγγέλιο, ένα ποιητικό έργο του Κυρίλλου, από τα πιο όμορφα δείγματα της αρχαίας βουλγαρικής λογοτεχνίας:

 Γυμνοί είναι οι λαοί χωρίς βιβλία,

Ανίκανοι να πολεμήσουν τον αντίπαλο των ψυχών τους….”.

 

 

Tags: Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος επέτειος αποστολή σλαβικό αλφάβητο
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΤΕ ΜΑΣ!
Το περιεχόμενο του GRReporter φτάνει σε σας δωρεάν 7 ημέρες την εβδομάδα. Δημιουργείται από μια ομάδα επαγγελματιών δημοσιογράφων, μεταφραστών, φωτογράφων, εικονοληπτών, ειδικών λογισμικού, γραφικών σχεδιαστών. Αν σας αρέσει η δουλειά μας και την παρακολουθείτε, σκεφτείτε μήπως θα θέλατε να μας υποστηρίξετε οικονομικά με ποσό που επιθυμείτε.
Subscription
Μπορείτε να μας βοηθήσετε και με εφάπαξ αποστολή οποιουδήποτε ποσού:
blog comments powered by Disqus