Galery

1

Οι ειρηνικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Βουλγαρία, οι οποίες συνεχίζονται εδώ και ενάμιση μήνα βάφτηκαν στο αίμα στα μέσα της εβδομάδας. Παρ' όλα αυτά οι άνθρωποι είναι αμετακίνητοι και αρνούνται να απαντήσουν στις προκλήσεις που θα μπορούσαν να καταστρέψουν την επίτευξη του βασικού στόχου - την παραίτηση της κυβέρνησης του Πλάμεν Ορεσάρσκι, καινούριες δημοκρατικές εκλογές και μεγαλύτερη διαφάνεια στην εξουσία.

Το GRReporter κάλεσε τον αναλυτή Κράσεν Στάντσεφ να σχολιάσει τις τελευταίες εξελίξεις. Ο Στάντσεφ είναι διδάκτορας φιλοσοφίας, ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Οικονομίας της Αγοράς. Ο ίδιος ο Στάντσεφ καθορίζει τον εαυτό του πωλητή γνώσεων στον τομέα της οικονομίας της αγοράς και μέσα στα χρόνια έχει συμβάλει για την προώθηση των αρχών της ελεύθερης οικονομίας στη μετακομμουνιστική Βουλγαρία.

Παρά το φορτωμένο του πρόγραμμα ο Στάντσεφ βρήκε καιρό να απαντήσει στις ερωτήσεις μας, να εκφράσει τις απόψεις του και να δώσει τις  προγνώσεις του για την έξοδο από την παρούσα κρίσιμη κατάσταση.

Οι παρεκτροπές στις ειρηνικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας ήρθαν την ημέρα, όταν στη Βουλή συζητούσαν την επικαιροποίηση του προϋπολογισμού. Ποιες ανάγκες έπρεπε να καλύψει το δάνειο 1 δισεκατομμυρίου λέβα; Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι να καλυφθούν τα κενά στον προϋπολογισμό χωρίς πρόσθετη πίστωση;

Οι παρεκτροπές ήταν αποτέλεσμα προκλήσεων. Οι διαδηλώσεις συνέχισαν ειρηνικά 40 μέρες και η κατάσταση μέχρι τότε ήταν πολύ ήρεμη. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν μόνο ένα βράδυ, αυτές δεν χαρακτηρίζουν τις διαδηλώσεις. Μερικά πράγματα προκάλεσαν τους διαμαρτυρόμενους.

Το ένα είναι η έκτακτη συνεδρίαση για τον προϋπολογισμό η οποία συνέπεσε με τις καθημερινές διαδηλώσεις. Το άλλο είναι η συμπεριφορά των αστυνομικών. O τρίτος παράγοντας, ο οποίος επηρέασε τα γεγονότα την Τετάρτη ήταν τα προσβάσιμα μέσα - πέτρες, κυβόλιθοι και άλλα αντικείμενα. Γνωρίζουμε καλά την περιοχή γύρω από τη Βουλή, eκεί δεn μπορεί κανείς έτσι απλά να βγάλει κυβόλιθους με τα χέρια του, αλλά τότε ήταν προσβάσιμα.

Κατά τη γνώμη μου η θέληση των ανθρώπων στη Βουλή ήταν να σκηνοθετηθεί μια τέτοια αντίδραση της κοινωνίας, για να ακολουθήσει μια διεθνής καταδίκη των διαδηλώσεων, όπως έδειξαν και οι πρώτες ομιλίες του προέδρου της Βουλής και του ηγέτη της κοινοβουλευτικής ομάδας των σοσιαλιστών.

Επιπλέον, δεν υπάρχει λόγος να κληθούν τρεις επιτροπές και να συνεδριάζουν σε ένα τέτοιο θέμα τη στιγμή που οι διαδηλώσεις συνεχίζονται. Ξέρω από πρώτο χέρι πως η συζήτηση παρόμοιων θεμάτων δεν είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί στη Βουλή. Κατά τη γνώμη μου είναι μεγάλη ανοησία να διοργανωθούν τέτοιες συνεδριάσεις τις ώρες των διαδηλώσεων όπως τις τωρινές σε αυτό το κτήριο.

Συγκεκριμένα, πάνω στο θέμα του εξωτερικού δανείου πρέπει να πω πως ο προϋπολογισμός θα επιβαρυνθεί στα πλαίσια του ορισμένου από το Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ. Είναι πολύ πιθανό φέτος το έλλειμμα να φτάσει το 2%. Είναι σχεδόν αδύνατο το έλλειμμα να ξεπεράσει το 3%, όσο είναι το ορισμένο από τις Βρυξέλλες.

Το ζήτημα όμως είναι λίγο πιο διαφορετικό. Ο βασικός λόγος για την επικαιροποίηση του προϋπολογισμού είναι να βρεθεί απάντηση για την καθαρά πολιτική δυσαρέσκεια σχετικά με τη δουλειά της κυβέρνησης, με τη διεύρυνση των κυβερνητικών εξόδων. Η οικονομική πειθαρχία στη Βουλγαρία δεν είναι τυχαία. Επιβλήθηκε ως αποτέλεσμα δύο πολύ σοβαρών κρίσεων. Η μία ήταν του 1990, η άλλη – του 1997, οι οποίες μοιάζουν ως προς το μέγεθος και τον τρόπο συμπεριφοράς με την ελληνική κρίση του χρέους αυτή τη στιγμή.

Η Βουλγαρία ακόμα πληρώνει τις δόσεις του χρέους, το οποίο διαμορφώθηκε στα χρόνια του κομμουνισμού. Στην ουσία, αυτό το χρέος θα πληρωθεί του χρόνου. Για το λόγο αυτό από το 1998 μέχρι το 2008 ο βουλγαρικός προϋπολογισμός τηρεί πολύ αυστηρή οικονομική πειθαρχία. Το έλλειμμα αυτή την περίοδο δεν έπεσε ποτέ κάτω από το επίπεδο του μεγέθους του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Με άλλα λόγια, αν αναμένεται η οικονομική ανάπτυξη να είναι της τάξης του 1%, ο προϋπολογισμός διαμορφώνεται έτσι ώστε το έλλειμμα  να μην ξεπερνάει αυτό το όριο.

Αυτό το οποίο συμβαίνει φέτος όμως είναι πως ο χρυσός κανόνας, τον οποίο τηρούσαμε, θα παραβιαστεί. Περιμένουμε πως η ανάπτυξη της οικονομίας θα είναι 0,5%. Το έλλειμμα όμως θα είναι τρεις φορές υψηλότερο. Αυτή είναι μια πλήρης αλλαγή της φιλοσοφίας της κυβέρνησης. Αυτή η αλλαγή για τη Βουλγαρία είναι πολύ σημαντική και προκάλεσε ένα μέρος της δυσαρέσκειας που έγινε η αιτία για τα λίγο πιο ριζοσπαστικά αιτήματα των διαδηλωτών. Όσον αφορά τον προϋπολογισμό - αυτός διεκπεραιώνεται κάθε χρόνο.  

Τα επιχειρήματα των κυβερνώντων να ζητήσουν καινούριο δάνειο 1 δισεκατομμυρίου λέβα είναι οι πληρωμές των χρεών προς τις επιχειρήσεις. Πρέπει να σημειώσουμε πως τα χρέη είναι χαμηλότερα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και αυτό οφείλεται στο γεγονός πως φέτος είχαμε προσωρινή υπηρεσιακή κυβέρνηση. Αυτό το είδος κυβερνήσεων παραδοσιακά στη Βουλγαρία είναι πιο οικονομικές και λογικές. Τα μέλη μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης κατά κανόνα δεν συμμετέχουν στις εκλογές, δηλαδή δεν έχουν παραπάνω έξοδα για την προεκλογική περίοδο.

Στην επικαιροποίηση του προϋπολογισμού συμπεριλαμβάνονται ποσά, τα οποία είναι «άλλα έξοδα» με την υπόσχεση πως θα συζητιούνται τότε όταν έρθει η ώρα. Αυτό είναι σαν να υπογράφεται καθαρή επιταγή.

Πώς προβλέπετε να αναπτυχθεί η κατάσταση στο άμεσο μέλλον;

Νομίζω πως δύσκολα θα αποκλιμακωθεί η ένταση και με κανέναν τρόπο δε θα φτάσουμε σε μια λογική έξοδο. Δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των κομμάτων, τα οποία είναι στη Βουλή για την καινούρια ημερομηνία των πρόωρων εκλογών. Και δεν θα υπάρχει σύντομα. Θα πρέπει οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας να συνεχιστούν τουλάχιστον 1-2 μήνες ακόμα πριν πέσει αυτή η κυβέρνηση.

Πρόσφατα κυβερνητικοί εκπρόσωποι δήλωσαν πως οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Σόφια είναι καταστροφικές για την οικονομική σταθερότητα της χώρας. Πώς θα σχολιάζατε έναν τέτοιο ισχυρισμό;

Είναι αδικαιολόγητος. Όλοι οι μακροοικονομικοί δείκτες είναι καλοί, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της αύξησης του ΑΕΠ. Στην ουσία είναι καλύτεροι σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρσι. Τα έξοδα, τα οποία δείχνουν σχετική υπέρβαση δαπανών στον προϋπολογισμό είναι για τους μισθούς της αστυνομίας και των άλλων οργάνων που ασχολούνται με την τήρηση της δημόσιας τάξης.

Οι διαδηλώσεις συνεχίζονται εδώ και πάνω από 3 μήνες. Πρώτα ήταν οι διαδηλώσεις το Φεβρουάριο, οι οποίες συνέχισαν περίπου 40 μέρες, όσο και οι τωρινές. Όπως καταλαβαίνετε, σε αυτή την κατάσταση αναπόφευκτα πληρώνονται και έκτακτοί μισθοί. Η μόνη υπέρβαση δαπανών φέτος θα είναι σε σχέση με αυτό, δεν υπάρχουν άλλες υπερβάσεις δαπανών στο οικονομικό πρόγραμμα. Και δεν έχει λόγο να υπάρχουν.

Τα προβλήματα στην οικονομία δεν έρχονται από τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Πρέπει να εξεταστεί ο λόγος για τις διαδηλώσεις, για να καταλάβουμε τι εμποδίζει την ανάπτυξη της οικονομίας.  

Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας ξεκίνησαν επειδή η λεγόμενη πλειοψηφία στη Βουλή προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τις ειδικές υπηρεσίες και συγκεκριμένα την Κρατική Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας για να επιβάλλει οικονομικά συμφέροντα στην πολιτική και στην οικονομία της χώρας. Αυτός ο διορισμός συνδέεται με την επίδραση μιας συγκεκριμένης τράπεζας, η οποία εξυπηρετεί τα ρώσικα συμφέροντα στη Βουλγαρία. Οι πολιτικοί διορισμοί τέτοιου είδους δεν είναι ένας ή δύο την τελευταία χρονιά. Είναι ίσως πάνω από 10.

Πρόκειται για μια σειρά τέτοιων διορισμών οι οποίοι δείχνουν τη φανερή σχέση της κυβέρνησης με την ολιγαρχία - και αυτός ο ορισμός δεν είναι σωστός. Πρόκειται για μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι πάντα κερδίζουν και πάντα είναι φίλοι της κυβέρνησης (ανεξάρτητα από το χρώμα της).  Αυτό το αποκαλούμε φιλικό καπιταλισμό ή Crony capitalism.

Μέχρι στιγμής μεγαλύτερη ανησυχία από οικονομικής άποψης προκαλεί η μείωση των ξένων επενδύσεων. Το μέγεθός τους το πρώτο τρίμηνο του 2013 είναι τρεις φορές χαμηλότερο σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2012.

Σε τι κατά τη γνώμη σας οφείλεται η αποχώρηση των άμεσων ξένων επενδύσεων από τη Βουλγαρία;

Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι αποτέλεσμα της κοινής κυβερνητικής αναποτελεσματικότητας η οποία παρατηρείται τον τελευταίο καιρό. Η Βουλγαρία παραμένει μια χώρα, πολύ ευνοϊκή για επενδύσεις – όσο για ευρωπαϊκούς εταίρους, τόσο και για άλλους ξένους εταίρους. Το ρεκόρ προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων ήταν το 2008, όταν αποτελούσαν το 32% του ΑΕΠ.

Το Μάρτιο ο Εμίλ Καμπάιβανοφ από την Ένωση Δημοκρατικών Δυνάμεων τάχτηκε «υπέρ» της κατάργησης του καθεστώτος σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας. Ποια είναι η γνώμη σας;

Πρώτα, αυτός ο άνθρωπος δεν έχει καμία ιδέα από την οικονομία, και δεύτερο, δεν είναι παράγοντας στο κόμμα του. Τρίτο, δεν υπάρχει σημαντική πολιτική δύναμη, η οποία να καταργήσει το καθεστώς σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας ανοιχτά. Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι η κρυφή κατάργηση - όταν αυξηθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού και δεν υπάρχει τρόπος να αυξηθούν οι φόροι, τότε μπορούμε να μιλάμε για την κατάργηση του καθεστώτος σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας όπως συνέβη στην Αργεντινή.

Αυτή τη στιγμή η κατάσταση στη Βουλγαρία είναι ήσυχη και το σύστημα είναι σταθερό. Το απόθεμα του νομισματικού συμβουλίου έφτασε σχεδόν το 100% του αποθέματος της κεντρικής τράπεζας. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, εκτός για τα πράγματα που συμβαίνουν στην πολιτική. 

Υπό ποιές συνθήκες νομίζετε πως θα είναι κατάλληλο για τη Βουλγαρία να μπει στην ευρωζώνη και να εισάγει το ευρώ ως επίσημο νόμισμα;

Όταν η ευρωζώνη εκπληρώσει τους ίδιους όρους τους οποίους έθεσε η ίδια για την οικονομική σταθερότητα και τηρούνται στη Βουλγαρία. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο τρεις χώρες οι οποίες εκπληρώνουν όλους  τους όρους της ΕΕ  και όλες αυτές είναι εκτός της ευρωζώνης. Είναι η Δανία, η Σουηδία και η Βουλγαρία.

Κατά τη γνώμη σας, κατά πόσον η κρίση χρέους στη ζώνη του ευρώ και ιδιαίτερα στην Ελλάδα επηρέασε τη Βουλγαρία;

Δε νομίζω πως αυτή η κρίση είναι ζήτημα συναλλάγματος, αλλά της συμπεριφοράς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία από το 2009 είναι απλώς παράλογη. Η διεθνής οικονομική κρίση του 2008-2009 είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των ξένων επενδύσεων. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις το 2010 ήταν οκτώ φορές χαμηλότερες σε σύγκριση με το 2008. Αυτή είναι η επίδραση της κρίσης. Όσον αφορά την ελληνική κρίση, νομίζω πως αυτή δεν έχει κάποια σοβαρή επιρροή στη Βουλγαρία για έναν πολύ απλό λόγο - όχι η Ελλάδα (μεταφορικά) χρωστάει χρήματα στη Βουλγαρία, αλλά το αντίθετο. Για παράδειγμα, τις ελληνικές τράπεζες τις συμφέρει η Βουλγαρία να αναπτύσσεται καλά, διότι τότε τα τοπικά υποκαταστήματα θα πληρώνουν τα χρέη τους προς τις ελληνικές μητρικές εταιρείες.

Η Βουλγαρία είναι η φτωχότερη χώρα μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης...

Αυτό δεν είναι αλήθεια. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκού Στατιστικού Ινστιτούτου Eurostat οι φτωχότεροι είναι οι Ρουμάνοι.

Το σημαντικό είναι πως οι Βούλγαροι είναι φτωχοί.  Η πρώτη πτώχευση στη σύγχρονη Βουλγαρία ήταν το 1960. Μετά - το 1976, ακολούθησε η πτώχευση του 1990. Αυτή, η τελευταία πτώχευση έρχεται βάσει των προηγουμένων πτωχεύσεων. Μέτα έχουμε τους ίδιους ανθρώπους, οι οποίοι προκάλεσαν τις προηγούμενες πτωχεύσεις και συνέχισαν να κυβερνούν τη χώρα μέχρι το επόμενο φιάσκο το 1997. Ποια πρέπει να είναι η συμπεριφορά των λογικών πολιτών και ψηφοφόρων σε αυτή την περίπτωση;

Τα προβλήματα στο σύστημα υγείας και την κοινωνική πολιτική είναι πολύ σοβαρά. Τι πρέπει να συμβεί για να βελτιωθεί σταθερά το βιοτικό επίπεδο στη χώρα και να αυξηθούν οι συντάξεις;

Αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους τους τομείς αμέσως, αν αλλάξει το σχέδιο του κοινωνικού,  συνταξιοδοτικού και υγειονομικού συστήματος. Για φέτος τα κυβερνητικά έξοδα για αυτούς τους σκοπούς αποτελούν περίπου το 58% όλων των εξόδων. Για να αυξηθούν τα έξοδα σε αυτούς τους τομείς πρέπει  άλλοι να υποφέρουν. Αυτό εκφράζεται σε μείωση της χρηματοδότησης για τις δαπάνες της αστυνομίας και του στρατού, ή της δημόσιας διοίκησης, ή κάποιου άλλου τομέα.

Αυτό που μπορεί να κάνουν, για να βελτιωθεί η κατάσταση σε αυτούς τους τομείς είναι τα κρυφά έξοδα των πολιτών να γίνουν φανερά. Για παράδειγμα, στην εκπαίδευση όταν η κυβέρνηση δίνει 1,5 εκατομμύρια λέβα, τόσα να δίνουν και οι πολίτες  για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Το ίδιο ισχύει και για το σύστημα υγείας - ο κάθε καταθέτης στο σύστημα πρέπει να ξέρει τι λαμβάνει έναντι του συγκεκριμένου ποσού. Εάν εσείς ξέρετε πως το 50% από αυτό που καταθέτετε θα μείνει για εσάς, θα ξέρετε με τι ποσό διαθέτετε και θα ξέρετε αν είστε σε θέση να έχετε παιδί του σωλήνα ή θα υιοθετήσετε ένα παιδί. Τώρα κανείς δεν ξέρει πού πηγαίνουν οι εισφορές του.

Ποιοι πιστεύετε πως είναι οι ισχυρότεροι τομείς της Βουλγαρίας, οι οποίοι θα μπορούσαν να γίνουν κινητήρια δύναμη της σταθερής οικονομικής ανάπτυξης της χώρας;

Η υλικοτεχνική υποστήριξη, οι μεταφορές, ο τουρισμός, η εξορυκτική βιομηχανία, οι καινούριες τεχνολογίες με τον IT τομέα έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στο ΑΕΠ. Οι μεγαλύτεροι εργοδότες στη Βουλγαρία δραστηριοποιούνται κυρίως σε αυτούς τους τομείς.

Πώς βλέπετε τη Βουλγαρία σε ένα χρόνο;

Σε ένα χρόνο ήδη θα έχουμε μια καινούρια κυβέρνηση. Στις επόμενες εκλογές αποκλείεται να επαναληφτεί το ίδιο αποτέλεσμα όπως στις εκλογές του Μαΐου φέτος. Αυτή η πεποίθηση στηρίζεται στον ριζοσπαστισμό της τωρινής πλειοψηφίας, αν μπορούμε να τον αποκαλέσουμε έτσι. Οι ψηφοφόροι καταλαβαίνουν πως η συμπεριφορά, την οποία βλέπουμε στους σημερινούς κυβερνώντες είναι η συνέχεια της προηγούμενης κυβέρνησης.