Galery

1

Δεν λέω τυχαία ότι η κυβέρνηση της Βουλγαρίας την περίοδο 1997-2001 έθεσε τόσο γερή βάση όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, με όλες τις κριτικές που δέχθηκε. Διότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι αναμφισβήτητα εξαιρετικά μη δημοφιλείς. Στην ουσία αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα και αποδεικνύει ότι η ικανότητα ηγεσίας συνίσταται στο να μπορείς να παίρνεις μη δημοφιλείς αποφάσεις. Διότι αν είχαμε γλιστρήσει στην επιθυμία να μας αγαπήσει ο λαός, όπως συνήθως επιδιώκουν οι λαϊκιστές, πιθανότατα δε θα πραγματοποιούνταν τίποτα από όλα όσα πετύχαμε σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις, την αποκρατικοποίηση, την κατάργηση των θεωρήσεων εισόδου, την ένταξη στην ΕΕ, στο ΝΑΤΟ, κτλ. Και τότε, βέβαια, θα ψάχναμε πάλι την ευθύνη έξω από μας, όπως συνηθίζουμε στα Βαλκάνια. Το πρόβλημα όμως θα ήταν μόνο δικό μας.

Και αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα το δείχνει. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων το δείχνουν. Δηλαδή σε αυτά τα τέσσερα χρόνια ελήφθησαν μια σειρά μη διμοφιλείς, αλλά βασικές αποφάσεις, χάρη στις οποίες στη συνέχεια η συγκεκριμένη πολιτική αναπτύχθηκε. Από δω και πέρα η πολιτική αυτή μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο επιτυχής. Μπορεί να έχει τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της, ο δρόμος όμως έχει επιλεγεί ανεπιστρεπτί. Και αυτό σε έναν βαθμό δίνει την αίσθηση της σιγουριάς ακόμη και στους πιο προκατειλημμένους. Όπως έχουν συνηθίσει να λένε: Εμείς από την ΕΕ δε θα βγούμε, εκτός αν συμβεί κάποιος εξαιρετικός κατακλυσμός, ή η ίδια η ΕΕ διαλυθεί.

Βέβαια, εφεξής το πιο σημαντικό είναι το τι άνθρωποι θα μας κυβερνούν. Η ΕΕ είναι το πλαίσιο, αλλά αν θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία της σωστά, προς όφελος των πολιτών μας, αν αυτό θα μετατραπεί σε μια πηγή εθνικής αυτοπεποίθησης, εξαρτάται μόνο από μας. Διότι βλέπω πως και στη Βουλγαρία οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να κατηγορούν τους πολιτικούς. Και οι πολιτικοί σίγουρα έχουν κάνει πάρα πολλές αμαρτίες. Οι πολιτικοί όμως έχουν εκλεγεί από τους ανθρώπους. Τώρα στη Βουλγαρία συζητιέται το περίφημο θέμα για την υποχρεωτική ή μη ψηφοφορία. Είμαι εξαιρετικά αλλεργική σε οποιοδήποτε υποχρεωτικό ακόμη από τα χρόνια του κομμουνιστικού καθεστώτος, και θα πω ότι το να μην δίνεις επιλογή, και ταυτόχρονα να την κάνεις υποχρεωτική, δεν ξέρω από πολιτική και νομική άποψη, από ηθική όμως είναι άσχημο πράγμα. Άλλο θέμα είναι το γεγονός ότι η απροθυμία να ψηφίσει κανείς αποτελεί την διαμαρτυρόμενη ψήφο. Και πού θα πάει αυτή η διαμαρτυρόμενη ψήφος, αν υποχρεώσεις τον κόσμο να ψηφίσει, και σε τι τέρας μπορεί να μετατραπεί, διότι οι ψηφοφόροι μπορεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας να υποστηρίξουν και μη συστημικά κόμματα, μόνο και μόνο για να δείξουν την απροθυμία τους σε εκείνους που τους υποχρέωσαν να τους ψηφίσουν. Επομένως αυτό είναι κάτι πολύ επικίνδυνο. Βέβαια, εκ πρώτης όψεως, από λαϊκή άποψη ο καθένας λέει πως κάτι τέτοιο αμέσως θα έκανε τους ψηφοφόρους να υποστηρίξουν για παράδειγμα τα μικρά δεξιά κόμματα. Εγώ προσωπικά δε θεωρώ ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Βέβαια, το θέμα παραμένει ανοιχτό.

Πρέπει να βρεθούν εκείνα τα στοιχεία που θα ενθαρρύνουν τους πολίτες στην αναζήτηση λύσεων και στο δικαίωμά τους να επηρεάζουν την πολιτική. Ταυτόχρονα όμως δεν πρέπει και να απολυτοποιούμε τα πράγματα, διότι αν οι ψηφοφόροι μπορούσαν να λύσουν τα προβλήματα, θα ήταν εκείνοι οι ηγέτες. Προφανώς οι ψηφοφόροι θέλουν να μεταβιβάσουν τα δικαιώματά τους σε ηγέτες, εδώ όμως το σημαντικότερο είναι σε ποιους και με ποιον τρόπο, και πώς να προστατευτούν τα συμφέροντά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Βέβαια, όπως συνηθίζω να λέω, αν αυτό ήταν τόσο εύκολο, θα είχε γίνει προ πολλού. Πάντως, αυτός είναι ο δρόμος.

Γιατί η δεξιά στη Βουλγαρία δεν κατάφερε να ενωθεί;

Μπορούν να δοθούν πολλές και διάφορες απαντήσεις στην ερώτηση αυτή. Μπορεί να ζητήσουμε και πάλι την αιτία έξω από μας – το δημοφιλές θέμα με την συνωμοσία και το πώς κάποιος απ’ έξω μας χωρίζει. Αλλά η αλήθεια είναι πως η ευθύνη είναι εντελώς δική μας, και σχετίζεται με την αδυναμία να δημιουργηθούν προτεραιότητες και την έλλειψη ομαδικού τρόπου σκέψης. Διότι, θα το πω για άλλη μια φορά – στην κυβέρνηση, στην οποία συμμετείχα, τα ισχυρότερα χρόνια ήταν εκείνα όταν όλοι εμείς ήμασταν μια ομάδα και δουλεύαμε μαζί για τις προτεραιότητες της Βουλγαρίας. Σε μια τέτοια περίπτωση η ενέργεια είναι πολύ ισχυρή, προσελκύει και παρασύρει τους άλλους. Οι πολίτες έδωσαν τεράστια υποστήριξη στην κυβέρνησή μας και μάλιστα σε χρόνια που παίρνονταν πολλές μη δημοφιλείς αποφάσεις. Όταν τα πράγματα είναι δύσκολα, όταν υπάρχει ένταση, όταν στην ουσία οι προοπτικές δεν είναι πολλές, τότε εμφανίζεται ο ατομικισμός, η αναζήτηση λύσεων, και αυτή η αξίωση χαρακτηριστική για τις χώρες του Νότου ότι ο καθένας έχει δίκιο.

Εδώ, βέβαια, με ορισμένη διπλωματικότητα αποφεύγω το ερώτημα για τις εξαρτήσεις, διότι προφανώς όλα αυτά τα χρόνια της δεξιάς πολλοί έψαχναν τις δικές τους εξαρτήσεις ή αναγκάστηκαν να αναζητήσουν το δικό τους δρόμο. Εγώ ασφαλώς δεν ξέρω όλη την αλήθεια για τα όσα συνέβησαν. Ίσως ο καθένας έχει την αξίωση ότι ξέρει ένα μέρος της αλήθειας. Σίγουρα όμως κανείς δεν ξέρει όλη την αλήθεια γιατί φτάσαμε μέχρι εδώ.

Είμαι πεπεισμένη όμως ότι είναι ο μόνος τρόπος να προτείνουμε σοβαρή εναλλακτική λύση της κυβέρνησης της Βουλγαρίας, η οποία προφανώς πάσχει από τα μεγαλύτερα ελαττώματα της μεταβατικής περιόδου, με τις εξαρτήσεις, με την εξουσία στα παρασκήνια κτλ.