Galery

1

Μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες το πιο επίκαιρο θέμα στη Βουλγαρία ήταν αν θα υπάρξει εθνικοποίηση των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων, με το επιχείρημα πως σε αυτά δεν έχουν συσσωρευτεί αρκετά χρήματα για “κανονικές” συντάξεις. Τελικά έγινε μια μερική εθνικοποίηση – τα χρήματα όσων δικαιούνται να συνταξιοδοτηθούν μέχρι το 2014, θα πάνε στο Εθνικό Ινστιτούτο Ασφαλίσεων (ΝΟΙ) και το κρατικό ταμείο θα πληρώνει τις συντάξεις τους. Πολλοί οικονομολόγοι ονόμασαν την απόφαση αυτή αναβολή του προβλήματος. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση της Ουγγαρίας αποφάσισε να καταργήσει την υποχρεωτική ασφάλιση σε ιδιωτικά ταμεία και να επαναφέρει τα χρήματα προς το κρατικό σύστημα. Πάνω στα θέματα αυτά συζητάμε με τον Νικολάι Μάρεφ, διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας συνταξιοδοτικής ασφάλισης “DSK-Rodina”. Παλιά ο Μάρεφ υπήρξε διευθυντής στην ουγγρική OTP Group, ιδιοκτήτρια της βουλγαρικής εταιρείας.

Με τις τελευταίες τροποποιήσεις του Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλισης (KSO) η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι πραγματοποιεί μεταρρύθμιση. Είναι όντως έτσι;

- Аν εννοείτε τη σημασία της λέξης “μεταρρύθμιση” - να βελτιώνουμε, να τελειοποιούμε ένα σύστημα, υπό την έννοια αυτή – ναι, υπάρχει τέτοια μεταρρύθμιση, διότι βελτιώθηκαν κάποιες παράμετροι του Κώδικα. Αν με ρωτάτε, όμως, αν η κυβέρνηση έκανε μια “επανάσταση” στο συνταξιοδοτικό μοντέλο, δηλαδή πιο ριζική αλλαγή του ίδιου του μοντέλου – η απάντηση είναι όχι.

Ποια είναι τα μέτρα, τα οποία θα μπορούσαν να σώσουν από την πτώχευση την κρατική ασφάλιση;

- Μια δημογραφική και οικονομική στρατηγική της Βουλγαρίας, η οποία να βλέπει μπροστά στο μέλλον, και να έχει γίνει δεκτή με ευρεία συναίνεση από όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές. Πάνω της τα κόμματα θα μπορούσαν να αναπτύσσουν τις διαφορετικές τους πολιτικές, χωρίς όμως να θίγονται οι μακροπρόθεσμοι στόχοι.

Αυτό σημαίνει να επιτύχουμε μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού, πράγμα που θα γίνει όταν το κράτος δημιουργήσει συνθήκες να γεννιούνται περισσότερα παιδιά, οι άνθρωποι να μείνουν να εργάζονται εδώ, τότε η αναλογία του ενεργού πληθυσμού προς τους συνταξιούχους θα είναι καλύτερη. Το πρόβλημα, παρ' όλο που είναι κυνικό να λέμε πρόβλημα την μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των γονιών μας, έγκειται στις ανεπαρκείς εισφορές που εισέρχονται στο κρατικό σύστημα, και από τις οποίες δεν είναι δυνατό να πληρώνονται συντάξεις.

Για το λόγο αυτό χρειάζεται να πραγματοποιούνται όλο και μεγαλύτερες μετακινήσεις χρημάτων στον προϋπολογισμό – δηλαδή χρήματα, που εισπράχθηκαν από τους φορολογούμενους, να πάνε για συντάξεις. Φέτος τα χρήματα αυτά ανέρχονται σε πάνω από 2 δισ. λέβα. Και αν προσθέσουμε το συνεχώς αυξανόμενο δημογραφικό πρόβλημα, είτε λόγω μετανάστευσης – πολλοί νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα, είτε λόγω της χαμηλής γεννητικότητας, είναι γεγονός όμως, ότι ο πληθυσμός της Βουλγαρίας εμφανίζεται όλο και πιο γηρασμένος. Και αν όλο και λιγότεροι άνθρωποι απασχολούνται – από πού θα έρθουν τα χρήματα για τις συντάξεις;

Ας επιστρέψουμε, όμως, στα μέτρα – μερικά από αυτά έχουν συζητηθεί και εγκριθεί – οι εργαζόμενοι να δουλεύουν περισσότερα χρόνια, να αυξηθούν οι εισφορές ασφάλισης. Όσον αφορά την μεγαλύτερη υπηρεσία, το θέμα είναι πού θέτουμε το όριο, πόσον καιρό θα ζουν οι άνθρωποι και θα παίρνουν σύνταξη.

Με την αύξηση της εισφοράς ασφάλισης είναι αλήθεια, ότι περισσότερα χρήματα θα μπουν στην κρατική κοινωνική ασφάλιση, οι εργοδότες όμως, μπορεί να ρωτήσουν τι γίνεται με την ανταγωνιστικότητα στην αγορά εργασίας, με την ανταγωνιστικότητα του Βούλγαρου εργαζομένου σε σχέση με εκείνους από τις άλλες χώρες της Ε. Έ.

Για την πρώτη και τη δεύτερη κατηγορία εργασίας ακούστηκαν πολλές φωνές τελευταία, είναι γεγονός όμως, ότι οι άνθρωποι που ασκούν βαριά επαγγέλματα ζουν λιγότερα χρόνια, και υπάρχει λογική να συνταξιοδοτούνται νωρίτερα. Πρέπει όμως, να υπάρχει αυστηρός ορισμός, διότι σε αυτές τις κατηγορίες μπαίνουν και άλλα επαγγέλματα, όπως δικαστές και εισαγγελείς, που δεν ξέρω αν μπορεί να συγκριθεί με την δουλειά ενός δύτη, για παράδειγμα, ή ενός πιλότου.

Ακριβώς για να ελαφρυνθεί το βάρος πάνω στην κρατική κοινωνική ασφάλιση στο μέλλον, δημιουργήθηκαν ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας του συνταξιοδοτικού συστήματος, για να μπορέσουν να συσσωρεύσουν χρήματα και να αναλάβουν ένα μέρος του βάρους. Δεν πρέπει μόνο να περιμένουμε το κράτος να χορηγεί κάποιες συντάξεις, αλλά και οι εργοδότες να καταβάλλουν τις εισφορές και οι υπάλληλοι να μπορούν να βάζουν στην άκρη περισσότερα χρήματα. Αυτά είναι, κατά τη γνώμη μου, τα πράγματα που θα έλυναν το πρόβλημα της κρατικής ασφάλισης.

Ποιες είναι οι τάσεις στον κόσμο – προτιμούνται τα συστήματα αλλεγγύης ή τα κεφαλαιακά συστήματα;

- Υπολογίζουν σε έναν συνδυασμό των δύο. Στη Δυτική Ευρώπη επίσης υπάρχει συνταξιοδοτικό μοντέλο τριών πυλώνων, αν πρέπει όμως, να δείξω τις διαφορές μεταξύ αυτού και του βουλγαρικού, ο πρώτος πυλώνας είναι ο κρατικός. Ο δεύτερος είναι τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά σχήματα, που τα διαχειρίζεται ο εργοδότης, που δημιουργεί ένα συνταξιοδοτικό ταμείο για τους υπαλλήλους του. Ο τρίτος πυλώνας είναι ο εθελοντικός.

Και τα δύο μοντέλα έχουν κεφαλαιακή βάση, αλλά μπορεί να είναι είτε με προκαθορισμένες εισφορές, είτε με προκαθορισμένες συντάξεις.

Οι προκαθορισμένες συντάξεις είναι χαρακτηριστικές περισσότερο για τα αγγλοσαξονικά συστήματα. Σε αυτά προκαθορίζεται τι σύνταξη πρέπει να παίρνει ο συγκεκριμένος υπάλληλος, όταν συνταξιοδοτηθεί, και σε αυτή τη βάση υπολογίζεται τι χρήματα πρέπει να συγκεντρωθούν για να είναι αρκετά για τη μελλοντική σύνταξη. Εδώ το ρίσκο είναι για τον εργοδότη.

Στο άλλο μοντέλο, με προκαθορισμένες εισφορές, ξέρουμε πόσα χρήματα καταβάλλονται, το μεγάλο ερωτηματικό όμως είναι, όταν έρθει η ώρα για την συνταξιοδότηση, πόσα χρήματα θα έχουν συσσωρευθεί, και ποιο θα είναι το μέγεθος της σύνταξης. Σε μας στην Ανατολική Ευρώπη, και σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης περάσαμε στο δεύτερο μοντέλο, με τις προκαθορισμένες εισφορές, διότι το άλλο είναι πολύ ακριβό και ριψοκίνδυνο για τους εργοδότες.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των δύο μοντέλων, της αλληλεγγύης και το κεφαλαιακό, στη Βουλγαρία;

- Νομίζω ότι το μοντέλο αλληλεγγύης κατά κάποιον τρόπο αδικεί όσους είναι συνεπείς, και πάντα ασφαλίζονταν με βάση τα πραγματικά τους εισοδήματα, προς όφελος όσων δεν υπήρξαν πάντα συνεπείς. Για το λόγο αυτό είναι μοντέλο αλληλεγγύης, διότι υπάρχουν ομάδες ανθρώπων, που για κάποιον λόγο δεν μπόρεσαν να ασφαλίζονται.

Πρέπει να καθορίσουμε όμως, με ποιον είμαστε αλληλέγγυοι – υπάρχουν ασθενείς, άτομα με ειδικές ανάγκες, μητέρες σε άδεια κύησης. Με αυτούς συμφωνώ ότι πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι. Το μοντέλο όμως, επιτρέπει σε ορισμένους ανθρώπους να ασφαλίζονται με βάση χαμηλότερο εισόδημα από το πραγματικό, και με τον τρόπο αυτό εκμεταλλεύονται το σύστημα. Επιπλέον, υπάρχουν πολλές παραβάσεις και στις συντάξεις αναπηρίας.

Πολλά ειπώθηκαν για το πώς γίνεται η διαχείριση των χρημάτων στα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία, κανείς όμως, δεν θέτει το ερώτημα πώς το κράτος διαχειρίζεται τα χρήματα αυτά, ποια είναι τα έξοδά του για τη διαχείρισή τους.

Στο κεφαλαιακό μοντέλο έχουμε πολύ μεγαλύτερη διαφάνεια, έχουμε την ιστορία όλων των εισφορών, που έχουν καταβληθεί από το συγκεκριμένο άτομο, έχουμε την πλήρη διαφάνεια για το πώς επενδύονται τα χρήματα αυτά.

Ενώ στο ταμείο αλληλεγγύης όλα τα χρήματα συγκεντρώνονται σε ένα μέρος, και μετά σύμφωνα με μια φόρμουλα του ΝΟΙ – ανάλογα με το αν υπάρχουν χρήματα ή όχι οι φόρμουλες αυτές αλλάζουν – χορηγούνται οι συντάξεις.

Το κεφαλαιακό σύστημα δεν έχει κανένα μειονέκτημα στη Βουλγαρία;

- Ίσως πρέπει να ρωτήσετε την κυβέρνηση ποια μειονεκτήματα βλέπει στο κεφαλαιακό μοντέλο. Εγώ νομίζω, ότι είναι ένα μοντέλο που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο σε πολλές κατευθύνσεις – αφ' ενός, το κεφαλαιακό σύστημα αποτελεί πηγή επενδύσεων για τη βουλγαρική οικονομία.

Αφ' ετέρου, το κεφαλαιακό μοντέλο με τη διαφάνεια που έχει, κατά κάποιον τρόπο πειθαρχεί τους ανθρώπους, διότι αρχίζουν να ενδιαφέρονται αν ασφαλίζονται βάσει του πραγματικού τους εισοδήματος, αν οι εισφορές καταβάλλονται στις ατομικές τους παρτίδες, ενδιαφέρονται για το πώς επενδύονται τα χρήματα αυτά, και ποιο από τα ταμεία στην αγορά επενδύει με τον καλύτερο τρόπο.

Υπάρχουν άτομα που δικαιούνται πρόωρης συνταξιοδότησης μέχρι το 2014, που θα έπαιρναν από το ΝΟΙ χαμηλότερη σύνταξη απ' ότι από το επαγγελματικό τους ταμείο;

- Το πρόβλημα είναι ότι δεν καταβάλλονταν ασφαλιστικές εισφορές για όλους, δεν ασφαλίζονταν όλοι βάσει του πραγματικού τους εισοδήματος, και δεν έχουν όλοι τον πλήρη αριθμό εισφορών. Αναμενόταν μέσα σε 10 χρόνια να συγκεντρωθούν κάποια χρήματα, σε περίπτωση όμως, που δεν κατέβαλαν όλοι τις 120 εισφορές τους, και δεν ασφαλιζόταν ο καθένας τους βάσει του πραγματικού του εισοδήματος, αυτό δεν είναι δυνατό να γίνει.

Аν για ορισμένους ανθρώπους συσσωρεύθηκαν χρήματα, λιγότερα από τα αναμενόμενα, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα των ταμείων, αλλά του συστήματος. Ποιος πρέπει να ελέγχει τους εργοδότες αν ασφαλίζουν τους υπαλλήλους τους, αν καταβάλλουν τις εισφορές τους, και βάσει τι εισοδήματος τους ασφαλίζουν; Τι θα κάνει το Ινστιτούτο Ασφαλίσεων – θα συμπληρώσει το κενό με δημόσιο χρήμα, για να πάρουν οι άνθρωποι κανονικές συντάξεις.

Τι όμως θα συνέβαινε, αν όλα τα χρήματα είχαν συγκεντρωθεί σε ένα μέρος, όπως ισχύει στο μοντέλο αλληλεγγύης, και βάσει ορισμένων φόρμουλων, και όσοι είχαν συσσωρεύσει 25 000 λέβα, και όσοι είχαν 2 500 λέβα, θα έπαιρναν σχεδόν ίδιες συντάξεις. Και με τον τρόπο αυτό αδικούνται οι συνεπείς.

Πώς θα σχολιάσετε την τελευταία απόφαση του Κοινοβουλίου να καταργηθεί το συνταξιοδοτικό σύστημα των βαθμών;

- Θεωρώ πως είναι θετική.

Οι κριτές των κεφαλαιακών συστημάτων λένε ότι τα χρήματα των συνταξιοδοτικών ταμείων δημιουργούν “φούσκες” στα χρηματιστήρια και από εκει κρίσεις, από τις οποίες υποφέρουμε όλοι. Ποια είναι η γνώμη σας πάνω σε αυτό;

- Ακούγονται τέτοιες φωνές, τα συνταξιοδοτικά ταμεία όμως, είναι ένας μόνο από τους παίκτες, και μάλιστα όχι από τους βασικούς. Έχουν πολύ πιο μακροπρόθεσμους στόχους, διότι επενδύουν σε μακρύτερο ορίζοντα, και δεν είναι αυτά που δημιουργούν αυτές τις μεγάλες διακυμάνσεις, την αστάθεια των αγορών.

Το άλλο επιχείρημα – ας κοιτάξουμε πίσω στο χρόνο, παρ' όλο που υπήρχαν κραδασμοί – το 1997 η κρίση στην Ασία, το 1998 – η κρίση στη Ρωσία, μετά από αυτές τα χρηματιστήρια συνέχισαν την ανοδική τους πορεία. Αυτή τη στιγμή περνάμε και πάλι μια τέτοια κρίση, αν πρέπει όμως, να κοιτάξουμε πού ήταν οι κεφαλιαικές αγορές τον Μάρτιο φέτος, και πού είναι σήμερα, πολλές από τις απώλειες σβήστηκαν. Δεν μπορώ να συμφωνήσω πως τα συνταξιοδοτικά ταμεία δε θα μπορέσουν να πληρώνουν, όταν έρθει η ώρα. Η αποδοτικότητά τους παρά την πρωτοφανή κρίση του 2008, είναι πλέον θετική την τελευταία διετία.

Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος λόγω των κρίσεων στις κεφαλαιακές αγορές, τα χρήματα αυτά να μειωθούν σημαντικά;

- Κάθε συνταξιοδοτικό ταμείο διαθέτει μια ομάδα ειδικών, αναλυτών, ανθρώπων που καταλαβαίνουν από επενδύσεις, και κάνουν αναλύσεις για το τι συμβαίνει στον κόσμο. Ενώ υπάρχει ανθρώπινη ανάπτυξη, καινοτομίες, ενώ υπάρχει κατανάλωση, θα υπάρχουν εταιρείες και κράτη, που θα πραγματοποιούν κέρδη και θα είναι πετυχημένα. Και δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να σκεφτόμαστε πως όλα θα πάνε στραβα και δε θα υπάρξουν χρήματα.

Υποστηρίζετε την εισαγωγή εγγυημένης θετικής αποδοτικότητας των συνταξιοδοτικών ταμείων;

- Δεν είμαι κατά αυτής της ιδέας, πρέπει να συζητηθεί με την Επιτροπή Οικονομικής Εποπτείας. Για να εγγυηθείς όμως, θετική αποδοτικότητα, πρέπει να εξασφαλίσεις αποθέματα. Και σε περίπτωση που οι αγορές πάνε προς τα κάτω, πρέπει να βρεις κάποια χρήματα, προκειμένου να καλύψεις τις ζημιές. Μπορεί να κοιτάξουμε ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις. Το θέμα είναι να αποφασίσουμε τι θέλουμε να καλύψομε – μόνο την χαμένη αποδοτικότητα, ή και τον πληθωρισμό που σημειώθηκε την συγκεκριμένη περίοδο.

Ποια είναι η γνώμη σας για την πρόθεση της Επιτροπής Οικονομικής Εποπτείας να αυξήσει τα τέλη της, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των συνταξιοδοτικών εταιρειών, αυτό θα επηρεάσει και τους τελικούς τους πελάτες;

- Όχι, δε νομίζω ότι θα τους επηρεάσει. Αφού τα τέλη δεν έχουν αλλάξει τόσον καιρό, λογικό είναι να υπάρξει κάποια διόρθωση. Σε τελευταία ανάλυση, η καλή εποπτεία απαιτεί χήματα και όσοι χρειάζονται τον έλεγχο, πρέπει να πληρώνουν. Νομίζω ότι ειδικά για τα συνταξιοδοτικά ταμεία αυτό δε θα αποτελέσει αφόρητο βάρος.

Εδώ όμως, υπάρχει μια αντίθεση – από τη μία η Επιτροπή Οικονομικής Εποπτείας θέλει να αυξήσει τα τέλη της, από την άλλη όμως, θέλει να μειώσει τα δικά μας. Πρέπει να υπάρξει μια εξισορροπημένη προσέγγιση και να διεξαχθούν οι απαραίτητοι υπολογισμοί, προκειμένου να ληφθεί η καλύτερη δυνατή απόφαση. Νομίζω ότι την Επιτροπή Οικονομικής Εποπτείας την συμφέρει η αγορά συμπληρωματικής συνταξιοδοτικής ασφάλισης να εξελίσσεται ομαλά, χωρίς κραδασμούς. Όταν μιλάμε για ιδέες για εγγυημένη ελάχιστη αποδοτικότητα, πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι πίσω της πρέπει να βρίσκονται ορισμένα χρήματα και ενεργητικό.

Πηγή: dnevnik.bg