Galery

1

Аν οι κρατικές επιχειρήσεις συμπεριφέρονταν σύμφωνα με τις συνθήκες της αγοράς, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι το «μείγμα» και η κατανομή των καταθέσεών τους στις τράπεζες θα είναι παρόμοια με εκείνα του ιδιωτικού τομέα. Δεν είναι όμως έτσι.

Σύμφωνα με στοιχεία, τα οποία διαθέτει η εφημερίδα "Kapital", το 60% των χρημάτων των μεγαλύτερων κρατικών επιχειρήσεων έχουν συγκεντρωθεί σε τρεις τράπεζες, το μερίδιο αγοράς των οποίων από τις καταθέσεις είναι της τάξης του 7.5%. Είναι οι τράπεζες Cooperative Bank (με το μεγαλύτερο μερίδιο από τις τρεις), Investbank και Central Cooperative Bank. Και οι τρεις με κυρίως Βούλγαρους μετόχους, σπάνια εξαίρεση στην τραπεζική αγορά όπου κυριαρχεί το ξένο μετοχικό κεφάλαιο.    

Το συμπέρασμα είναι ότι τα τελευταία χρόνια οι μάνατζερ των κρατικών επιχειρήσεων παρουσίαζαν παράξενη ταυτογνωμία σχετικά με το πού να κρατούν τα χρήματά τους, και διέφεραν έντονα από τους συναδέλφους τους στον ιδιωτικό τομέα. Η διαφορά είναι ότι οι πρώτοι διορίζονται από τους αντίστοιχους υπουργούς και σύμφωνα τουλάχιστον με την μέχρι στιγμής πρακτική, η επιλογή τους ήταν πολιτικοποιημένη.

Σύμπτωση; Μάλλον όχι

Για εκείνους που δεν πιστεύουν σε τέτοιες ανεξήγητες συμπτώσεις, το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι στην προηγούμενη κυβέρνηση ο καθορισμός της τράπεζας εξυπηρέτησης για τις κρατικές επιχειρήσεις αποτελούσε στην ουσία συγκεντρωτική πολιτική. Οι εκπρόσωποι της προηγούμενης κυβέρνησης ή αρνήθηκαν να σχολιάσουν ή δεν τους βρήκαμε, επομένως μπορούμε μονάχα να υποθέτουμε σε τι κανόνες και αρχές βασιζόταν μια παρόμοια πολιτική.  Αυτό που διαπιστώσαμε είναι ότι η κυβέρνηση διέθετε ανακεφαλαιωμένες πληροφορίες για το «πού ξεχειμωνιάζουν» τα χρήματα των επιχειρήσεων που διεύθυνε. "Οι εμπορικές επιχειρήσεις έχουν δικά τους διοικητικά συμβούλια, συμβούλια εποπτείας, που είναι υποχρεωμένα, σύμφωνα με το νόμο, να πράξουν όπως κάνει ένας καλός νοικοκύρης. Κάθε κρατική επιχείρηση έχει και δικό της υπεύθυνο υπουργό. Επομένως αυτά τα πράγματα έχουν κανονισθέι στον Εμπορικό νόμο και δεν χρειάζονται πρόσθετοι κανονισμοί", δήλωσε εκπρόσωπος της κυβέρνησης «Στανίσεφ» ο οποίος δέχθηκε να σχολιάσει χωρίς όμως να αναφέρουμε το όνομά του. Μάλλον δε είναι τόσο αθώα τα πράγματα.

"Είναι κοινό μυστικό ότι εμείς, οι τράπεζες, πληρώνουμε καλές προμήθειες για την προσέλκυση φθηνών πόρων. Και δεν είναι τυχαίο που οι κρατικές επιχειρήσεις κρατούν τεράστια ποσά σε λογαριασμούς όψεως σε επιλεγμένες τράπεζες. Μιλάω για σημαντικά ποσά, εκατομμύρια, όχι για ένα-δύο λέβα", δήλωσε στην "Kapital" ο διευθύνων σύμβουλος μικρής τράπεζας με ξένη ιδιοκτησία, ο οποίος επίσης ζήτησε να μείνει ανώνυμος. 

Παρ’ όλο που γίνεται λόγος για τη διαχείριση δημόσιων χρημάτων, το άλλο παράδοξο είναι ότι οι πληροφορίες για την κατανομή των καταθέσεων είναι μέχρι στιγμής αδιαφανείς. Για λίγο την αυλαία άνοιξε ο νυν Υπουργός Οικονομικών Συμεών Ντιάνκοφ, ο οποίος δήλωσε ότι τρία-τέσσερα χρηματικά ιδρύματα κρατούσαν τεράστιο μέρος των χρημάτων των κρατικών επιχειρήσεων. Τα επίσημα στοιχεία για τις καταθέσεις όμως δεν είναι δημοσίως γνωστά.  

Νέα προσέγγιση; 

Η οικονομική ομάδα της κυβέρνησης «Μπορίσοφ» ήρθε με την υπόσχεση καινούριας, διαφανούς και λογικής διαχείρισης της κρατικής περιουσίας. Εκτός από επιμέρους αλλαγές των ομάδων μάνατζερ, οι υπόλοιπες προβλεπόμενες μεταρρυθμίσεις (η δημιουργία μιας ελέγχουσας εταιρείας διαχείρισης π. χ.) προς το παρόν δεν προχωρούν. Το θέμα για την επιλογή των εξυπηρετικών τραπεζών αποτελεί ένα μέρος του προβλήματος. Ο Συμεών Ντιάνκοφ εξήγησε ότι η κυβέρνηση προχωρεί στην σταδιακή απόσυρση υπό την μορφή μερισμάτων ενός μέρους των χρημάτων που διατηρούν οι επιχειρήσεις. Προφανώς, κατά τη γνώμη της κυβέρνησης, οι επιχειρήσεις δεν χρειάζονται τόσα χρήματα. Τουλάχιστον όχι τόσο όσο τα χρειάζεται η κυβέρνηση.

Το μεγάλο θέμα όμως είναι αν θα καθιερωθούν καινούριοι κανόνες επιλογής τραπεζών από τις κρατικές επιχειρήσεις και ποιοί θα είναι αυτοί οι κανόνες. Προς το παρόν υπάρχουν μόνο ανεπίσημες προθέσεις.

Αρχές και κίνδυνοι

Η υπερβολική έκθεση των κρατικών επιχειρήσεων προς μία ή μερικές τράπεζες, κρύβει ενδεχόμενους κινδύνους για τις επιχειρήσεις, σε περίπτωση π. χ. διασάλευσης της σταθερότητας των χρηματικών ιδρυμάτων. Επιπλέον, πολλές από τις καταθέσεις είναι πιθανώς πάνω από τις εγγυόμενες από το κράτος 100 χιλ. λέβα.

Υπάρχει και κάτι σημαντικότερο – μία τόσο μονομερής κατανομή μεγάλων ως προς τον όγκο τους ποσών, διαστρεβλώνει την αγορά. Η τράπεζα Cooperative Bank για παράδειγμα, έχει μόλις 3% μερίδιο της αγοράς ως προς προσελκυμένες καταθέσεις, ενώ κατάφερε να συσσωρεύσει το 35% των χρημάτων των κρατικών επιχειρήσεων. Аν είναι σωστές οι διαβεβαιώσεις τραπεζιτών, ότι οι καταθέσεις αυτές βρίσκονται σε λογαριασμούς όψεως και φέρουν χαμηλότερα επιτόκια από εκείνες της αγοράς, αυτό δίνει πλεονέκτημα σε ορισμένα πιστωτικά ιδρύματα και δημιουργεί προϋποθέσεις είτε για υπερβολικό κέρδος, είτε για μη θεμιτό ανταγωνισμό.

Ένας άλλος ενδεχόμενος κίνδυνος είναι η μεγάλη εξάρτηση των υποστηριζόμενων τραπεζών από το δημόσιο χρήμα. Аν για τον α ή τον β λόγο οι κρατικές επιχειρήσεις αποφασίσουν να αποσύρουν τα χρήματά τους από ένα τέτοιο πιστωτικό ίδρυμα (που μπορεί να γίνει και για πολιτικούς λόγους), υπάρχει ο κίνδυνος η τράπεζα να αντιμετωπίσει προβλήματα ρευστότητας. Στην περίπτωση της Cooperative Bank π. χ., οι καταθέσεις των κρατικών επιχειρήσεων που είναι πάνω από 420 εκατ. λέβα αποτελούν περίπου το 1/4 όλων των καταθέσεών της και το 1/5 του ενεργητικού της.

Η λύση σύμφωνα με τραπεζίτες είναι όχι να περιορίζεται ή να συγκεντρώνεται η επιλογή των τραπεζών, οι οποίες θα εξυπηρετούν τις κρατικές επιχειρήσεις, αλλά να δημιουργηθούν 

Ξεκάθαροι και διαφανείς κανόνες

Οι τραπεζίτες εξήγησαν ότι θα υποστήριζαν διάταξη ή άλλο νομοθετικό έγγραφο το οποίο θα ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο το κράτος και οι κρατικές επιχειρήσεις θα κρατούν τα χρήματά τους στις τράπεζες.

"Δε βλέπω ποιος στο σύστημά μας δε θα το υποστήριζε. Φυσικά όλοι οι συνάδελφοι εκφράζουν την επιθυμία να υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες, όταν οι τράπεζες υποβάλλουν την υποψηφιότητά τους για τέτοια κρατικά χρήματα τα οποία να κυκλοφορούν στο τραπεζικό σύστημα", δήλωσε ο Ασέν Γιαγκοντίν, διευθύνων σύμβουλος της "Eurobank EFG - Bulgaria".

"Σε μία οικονομία της αγοράς θα έπρεπε να υπάρχει ελευθερία επιλογής των εμπορικών πρακτόρων. Από κει και πέρα το κράτος μπορεί να ετοιμάσει τα κριτήρια επιλογής των τραπεζών. Και αν τα κριτήρια αυτά είναι διαφανή και ίδια για όλους, θα ήταν δίκαιο να προχωρήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση", είπε ο Λεβόν Χαμπαρτσουμιάν, γενικός διευθιύνων σύμβουλος της UniCredit Bulbank.

Προς το παρόν οι λεπτομέρειες δεν έχουν συζητηθεί, η κυβέρνηση όμως σκέφτεται να εισάγει συγκεκριμένες διατάξεις επιλογής τράπεζας από τις κρατικές επιχειρήσεις. Η κοινή άποψη είναι ότι οι αποφάσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται κεντρικά από το υπουργείο, αλλά να δημιουργηθούν γενικοί κανόνες.

Ο διευθύνων σύμβουλος της CIBAnk Πέταρ Ανδρόνοφ εξήγησε ότι γενικά είναι λογικό να ζητείται μέγιστη αποδοτικότητα των χρημάτων των κρατικών επιχειρήσεων. "Οποιονδήποτε τρόπο και να διαλέξουν, πρέπει να είναι διαφανής και προσιτός σε όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά. Αυτό κατά τη γνώμη μου, αποτελεί την εγγύηση της καλής διαχείρισης", πρόσθεσε ο ίδιος.

Εκτός από την αποδοτικότητα ένα άλλο σημείο-κλειδί που πρέπει να γίνει αναπόσπαστο μέρος παρόμοιων κριτηρίων, είναι η ασφάλεια. Η ιδέα είναι να επιλεγούν μόνο σταθερές τράπεζες, χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό εκθέσεις για την πιστωληπτική ικανότητα από διεθνούς οργανισμούς αξιολόγησης, ή σύνολο οικονομικών δεικτών. Πρέπει να εξετασθεί και το κριτήριο "εξυπηρετικότητα", το οποίο μπορεί να μετρηθεί π. χ. μέσα από την ανάπτυξη του δικτύου υποκαταστημάτων. 

Οι συζητήσεις γύρω από την κατάθεση των αποθεμάτων του κρατικού θησαυροφυλακίου αποτελούσαν την πρώτη σειρά των συνομιλιών για τις σχέσεις του κράτους (και τα χρήματά του) με τις τράπεζες. Η στιγμή να αναζητηθούν σταθεροί κανόνες είναι σωστή. Και παρ’ όλο που οι μεταρρυθμίσεις οι οποίες πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν είναι πάρα πολλές, η διαχείριση της κρατικής περιουσίας θα έπρεπε να εμφανισθεί κάπου εκεί – ανάμεσα στις σημαντικότερες προτεραιότητες.

Πηγή: capital.bg