Galery

1

Το ντοκιμαντέρ των δημοσιογράφων Μαξίμ Καρατζόφ και Τσβετάν Τόμτσεφ μας γυρίζει στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα (1946-1949) και την τύχη των Βουλγάρων του Αιγαίου και των πολιτικών μεταναστών. Η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ „Γεννημένη στον αέρα” πραγματοποιήθηκε με μεγάλο ενδιαφέρον και κατάμεστη αίθουσα. Η ιστορία ξετυλίγεται γύρω από τη δραματική τύχη της δημοφιλούς λαϊκής τραγουδίστριας Λιούμπκα Ρόντοβα η οποία γεννήθηκε στο χωριό Σέστεβο, του Δήμου Καστοριάς, που σήμερα βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος.

Η ιδέα για το ντοκιμαντέρ αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου έργου που έχει στόχο να παρουσιάσει ιστορικές βουλγαρικές κοινότητες στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, για τα 25 χρόνια μετά από την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Βουλγαρία και παρά την ελευθερία του λόγου, δεν βρέθηκε κανένας ο οποίος τουλάχιστον να συζητήσει το θέμα για τους Βούλγαρους του Αιγαίου. Αυτό καθορίζει και την δύσκολη μοίρα του ντοκιμαντέρ η πρεμιέρα του οποίου γίνεται 10 χρόνια μετά το γύρισμά του.

Μέσα από την εικόνα της τραγουδίστριας Λιούμπκα Ρόντοβα παρουσιάζεται η τύχη περίπου 28.000 παιδιών που εγκαταλείπουν τα σπίτια τους προσπαθώντας να ξεφύγουν από τη φρίκη του Εμφυλίου. Τα παιδιά σκορπίστηκαν στις χώρες ολόκληρου του τότε σοσιαλιστικού μπλοκ.

60 χρόνια αργότερα η Λιούμπκα Ρόντοβα επιστρέφει στο χωριό της, για να δει το κατεστραμμένο πατρικό της και να ψάξει για συγγενείς και γειτονόπουλα με τα οποία τότε έφυγε από τα πατρικά της εδάφη. Η συγκινητική προσωπική ιστορία δείχνει το πώς τα βουλγαρικά δημοτικά τραγούδια ενώνουν και ξυπνούν αναμνήσεις σε ανθρώπους που ζούσαν χωρισμένοι επί δεκαετίες. Ιδιαίτερα συγκινητική είναι η στιγμή κατά την οποία μια 92χρονη θεία της που στην αρχή ισχυρίζεται πως έχει ήδη ξεχάσει τους στίχους των τραγουδιών, αρχίζει να τραγουδάει μαζί με την ανιψιά της.

Οι άνθρωποι δεν διηγούνται, αλλά τραγουδούν τις ιστορίες τους, λένε οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ. Ενδιαφέρουσα είναι και η προέλευση του τίτλου του. Ένας από τους ήρωες λέει πως όταν έπρεπε να γράψουν από πού κατάγεται στον καινούργιο τόπο όπου τον έστειλαν όταν ήταν παιδί, απλώς σημείωσαν πως είναι από την Ελλάδα. Σαν να γεννήθηκε στον αέρα και να μην έχει οικογένεια και γενέτειρα, να μην έχει ρίζες.  

Η προσωπική ιστορία παρουσιάζεται με φόντο τα ιστορικά γεγονότα. Σύμφωνα με τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ, οι αιτίες για την μοίρα των Βουλγάρων του Αιγαίου έχουν τις ρίζες τους ακόμη στον 19^ο αιώνα και την επιθυμία της Ρωσίας να έχει πρόσβαση στο Αιγαίο.  Μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ο Στάλιν μαζί με τον ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας Γιόσιπ Μπροζ Τίτο αρχίζουν να σκαρώνουν σχέδια για το πώς να γίνει πραγματικότητα το παλιό όνειρο για την πρόσβαση στο Αιγαίο. Ένα μέρος αυτού του σχεδίου είναι η «μακεδονοποίηση» των Βουλγάρων του Αιγαίου. Στο ντοκιμαντέρ προβάλλονται και πλάνα από το κάψιμο των αντάρτικων χωριών με ναπάλμ, μέρος του Δόγματος Τρούμαν για την «συγκράτηση του κομμουνισμού». Η κατεστραμμένη εκκλησία του χωριού Σέστεβο παρομοιάζεται με την εκκλησία στο Μπατάκ – σύμβολο του πόνου και των βάσανων των Βουλγάρων. Η μοίρα των Βαλκανίων, διχασμένων και αναδιανεμημένων μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων.

Σύμφωνα με τους δημιουργούς του ντοκιμαντέρ, μετά το τέλος του Εμφυλίου στα χωριά και στις πόλεις όπου υπήρχε πλειοψηφία του βουλγαρικού πληθυσμού, ξεκίνησε αλλαγή των ονομάτων, αντικαθίστανται επιτύμβιες στήλες, απαγορεύεται η βουλγαρική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης και της διδασκαλίας της στα σχολεία. Ένας από τους ήρωες του ντοκιμαντέρ συγκρίνει την αφομοίωση του βουλγαρικού πληθυσμού με την περίοδο στη Βουλγαρία κατά την οποία βίαια άλλαξαν τα ονόματα των Βουλγάρων μουσουλμάνων. Το ντοκιμαντέρ θέτει το θέμα για το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου στον αυτοπροσδιορισμό πως ανήκει δηλαδή σε μία ή άλλη εθνική ομάδα.

Φωτογραφία: Ντιγιάνα Γιοσίφοβα

Μετά από την προβολή ο λόγος δόθηκε στους Μαξίμ Καρατζόφ και Τσβετάν Τόμτσεφ οι οποίοι ομολόγησαν ότι ο στόχος του ντοκιμαντέρ είναι να θυμόμαστε την ιστορία, και όχι να πυροδοτεί αντιθέσεις και συγκρούσεις εθνικιστικού χαρακτήρα βάσει εδαφικών αξιώσεων. Ο Τσβετάν Τόμτσεφ τόνισε πως το βασικό μήνυμα είναι η βουλγαρική καλοσύνη την οποία ανακάλυψε στους ήρωες του ντοκιμαντέρ. Τα γεγονότα ανήκουν στο παρελθόν, στο παρόν οι Βούλγαροι μπορούν να ταξιδέψουν και να γνωρίσουν την ιστορία, οι απόγονοι να επισκεφθούν τη γενέτειρα των προγόνων τους.