Οι συνθήκες για τους επισκέπτες της Μικρής Βασιλικής είναι μοναδικές
25 χρόνια μετά από την τυχαία ανακάλυψή του οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του Πλόβντιβ μπορούν να δουν πλέον ένα καταπληκτικό μνημείο του πρώιμου χριστιανισμού.
Η Μικρή Βασιλική είναι μια εκκλησία που χτίστηκε και στολίστηκε με πλούσια διακόσμηση προς τιμήν του αρχηγού Βασιλίσκου στα τέλη του 5ου αι. Στη συνέχεια κάηκε, ξαναχτίστηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς τον 6ο αι. Το 1988 τα ερείπια της ανακαλύφθηκαν τυχαία κατά την εκσκαφή για την οικοδόμηση μελλοντικής πολυκατοικίας. Κηρύχθηκε μαζί με το τείχος δίπλα της μνημείο του πολιτισμού εθνικής σημασίας.
Τα πιο πολύτιμα ευρήματα – τα καταπληκτικά μωσαϊκά – υποβλήθηκαν επειγόντως σε συντήρηση, ενώ τα μισά μεταφέρθηκαν το 1993 προς φύλαξη στο Εθνικό Ινστιτούτο Μνημείων του Πολιτισμού.
Μόλις το 2000 η αρχαιολόγος Μίνα Μποσπατσίεβα και η ειδικός αποκατάστασης Ελένα Καντάρεβα-Ντέτσεβα αποκατέστησαν ένα μέρος των μωσαϊκών με την βοήθεια του Κέντρου Συντήρησης Έργων Τέχνης στο Γουιλιαμστάουν, της Μασαχουσέτης, ΗΠΑ, και με την οικονομική υποστήριξη του Trust for Mutual Understanding της Νέας Υόρκης.
Η ολοκληρωμένη συντήρηση και αποκατάσταση ξεκίνησαν το 2010 με την πρωτοβουλία και την οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος «Η Αμερική για τη Βουλγαρία» και μαζί με το υπουργείο Πολιτισμού και το Δήμο Πλόβντιβ.
Εκτός από την εξαιρετική καλλιτεχνική αξία των μωσαϊκών πολύ σημαντικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο έχουν εκτεθεί και παρουσιαστεί, ώστε ο κάθε επισκέπτης να μπορέσει να δει και να νιώσει την μεγαλοπρέπειά τους.
Σήμερα η μικρή εκκλησία που βρίσκεται στο ανατολικό μέρος της τότε Φιλιππούπολης με τους 100 000 κατοίκους (σήμερα στην λεωφόρο "Μαρία Λουίζα", κοντά στην πολυκατοικία 23), εντάσσεται στο απίστευτο σύνολο των αρχαίων που κάνουν το Πλόβντιβ μια μοναδική πόλη – το αρχαίο θέατρο, το αρχαίο στάδιο, το ρωμαϊκό ωδείο, την αγορά, τα καταπληκτικά αρχοντικά του 18ου και του 19ου αι. στην Παλιά Πόλη κτλ.
Δίπλα στη Βασιλική κάποτε περνούσε ένας πολυσύχναστος δρόμος, γύρω της υπήρχαν αρχοντικά πλούσιων κατοίκων της πόλης, μια εκκλησία και μια συναγωγή.
Τα πλούσια μωσαϊκά που κάλυπταν τα πατώματα των εκκλησιών εκείνης της εποχής φτιάχνονταν από κεραμικά, βότσαλα, μάρμαρο, γυαλί. Οι μάστορες χρησιμοποιούσαν γεωμετρικά σύνολα σε αμέτρητους συνδυασμούς.
Στο βαπτιστήριο που χτίστηκε αργότερα στην Μικρή Βασιλική υπάρχουν μωσαϊκά δαπέδου με ένα ελάφι που συμβολίζει την ψυχή του χριστιανού και περιστέρια που συμβολίζουν το Άγιο Πνέυμα.
Όλα αυτά μπορεί να τα δει σήμερα ο επισκέπτης χάρη στις άριστες συνθήκες που έχουν εξασφαλιστεί. Η Μικρή Βασιλική άνοιξε τις πύλες της τη Νύχτα των Μουσείων στο Πλόβντιβ στα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας.
Το πολύτιμο μνημείο έχει τοποθετηθεί σε ένα "κουτί" που εξασφαλίζει την καλή του διατήρηση και διευκολύνει τους επισκέπτες