Κατά την περίοδο του Β’ Βουλγαρικού κράτους γύρω από το υπάρχον συγκρότημα μοναστηριών δημιουργείται μια μεγάλη αποικία μοναχών. Ένα μέρος των μοναχών ζουν στα σκαλισμένα στους βράχους κελιά, εκκλησίες, τάφους (πάνω από 150), και με τον τρόπο αυτό δημιουργούν ένα από τα μεγαλύτερα σκαλισμένα στο βράχο μεσαιωνικά μοναστήρια. Με την πτώση της Βουλγαρίας υπό οθωμανικό ζυγό, η Μάνταρα χάνει τη σημασία της και η ζωή εκεί βαθμιαία σβήνει.
Σύντομα πρόκειται να προσαρμοστεί ένα κτήριο το οποίο θα στεγάσει την έκθεση του μουσείου η οποία με ένα πλούσιο αρχαιολογικό υλικό θα απεικονίζει την μακροχρόνια ιστορία της περιοχής. Ο αρχαιολογικός χώρος «Μάνταρα» βρίσκεται κοντά στις σιδηροδρομικές γραμμές Σόφια-Βάρνα. Από τον σταθμό μπαίνει κανείς αμέσως στον αρχαιολογικό χώρο. Από τον αυτοκινητόδρομο Σόφια-Βάρνα στη διασταύρωση για το χωριό Μάτνιτσα ξεκινάει ένας ασφαλτόδρομος ο οποίος οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο. Από την κοντινή πόλη Σούμεν υπάρχει τακτικό λεωφορείο για το χωριό Μάνταρα.
Πηγή: www.kakvo.org