Galery

1

Κάθε χρόνο τη 1-η Μαρτίου οι Βούλγαροι στολίζονται με ασπροκόκκινους «μάρτες» (είναι μια στριμμένη κλωστή, ή μια μικρή φιγούρα φτιαγμένη από κλωστές, άσπρη και κόκκινη). Για να έχουν υγεία, χαρά και με ένα προαίσθημα για το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης. Πόσο αρχαία είναι αυτή η βουλγαρική παράδοση δε θα μπορούσε μάλλον κανείς να πει. 
Κι όμως...
Σύμφωνα με έναν αρχαίο μύθο στα βουλγαρικά εδάφη «μάρτες» έδεναν ακόμη οι Θράκες. Έβαζαν οπωσδήποτε «μάρτες» κατά τη διάρκεια των ανοιξιάτικων μυστηρίων τα οποία συμβόλιζαν το τέλος του κρύου και το ξύπνημα της φύσης για την καινούρια ζωή. Ο ίδιος ο Ορφέας στόλιζε τη λύρα του με «μάρτες». Σύμφωνα με τους αρχαίους ο «μάρτης» συμβόλιζε την απεραντοσύνη της ζωής και την αθανασία του ανθρώπινου πνεύματος με τον συνδυασμό ακριβώς της άσπρης και της κόκκινης κλωστής. Ένας θρύλος από τους νεότερους χρόνους συνδέει τον «μάρτη» με την εγκατάσταση των Βουλγάρων του ηγεμόνα Ασπαρούχ στη Βαλκανική Χερσόνησο. Υπάρχουν αρκετοί παρόμοιοι μύθοι και θρύλοι.
Οι αρχαίοι Βούλγαροι πίστευαν πως στη φύση υπάρχει μια κακιά δύναμη που την έλεγαν «κακία» και η οποία επίσης ξυπνούσε την άνοιξη. Στις λαϊκές δοξασίες η 1-η Μαρτίου σημείωνε την αρχή της άνοιξης. 
Πριν βάλουν τους «μάρτες» όμως, οι γυναίκες άλλοτε έκτελούσαν και μία ακόμη σημαντική τελετή. Πριν τα χαράματα οι νοικοκυρές έβγαζαν έξω και έριχναν πάνω στα ντουβάρια και τους φράχτες κόκκινες πετσέτες, καλύμματα, ποδιές… Αυτή η θέα θα διασκεδάσει την πάντα θυμωμένη γιαγιά Μάρτα όταν φτάσει και θα την κάνει να χαμογελάσει. Και το χαμόγελό της είναι ο ίδιος ο ανοιξιάτικος ήλιος. Όταν η γιαγιά Μάρτα είναι χαρούμενη, η άνοιξη θα είναι ζεστή και ηλιόλουστη. Αν όμως θυμώσει, θα φέρει χιονοθύελλες και κρύο.
Η γιαγιά Μάρτα αποτελεί την βουλγαρική λαϊκή μορφή του μήνα Μάρτη. Είναι η μόνη αδελφή των 11 αδελφών-μηνών στις λαϊκές αντιλήψεις. Η κοινή αντίληψη είναι πως η γιαγιά Μάρτα είναι μια ιδιότροπη γριά η οποία τη μια θυμώνει και την άλλη γελάει. Γι’ αυτό και ο καιρός τον Μάρτιο είναι ασταθής – άλλοτε ζεστός με ήλιο, άλλοτε κρύος με χιόνια. 
Στους «μάρτες» απέδιδαν τη μαγική δύναμη να προστατεύουν από την «κακία», πιο πολύ από τις αρρώστιες και το μάτιασμα. Το άσπρο χρώμα αρχικά συμβολίζει την ανδρική αρχή, την δύναμη, ενώ το κόκκινο χρώμα – την γυναικεία αρχή, την υγεία.  Είναι το σύμβολο του αίματος, της σύλληψης και της γέννας. 
Στη βουλγαρική λαογραφία υπάρχουν παραδόσεις όχι μόνο για το στόλισμα με τους μαγικούς «μάρτες» αλλά και για το πότε και πως να τους βγάλουμε. Μόνο έτσι θα μπορούσαν να εκπληρώσουν τον προορισμό τους – να μας φέρουν υγεία,  μακροζωία και χαρά την άνοιξη που έρχεται. Η δημοφιλέστερη μέχρι τις μέρες μας είναι η αντίληψη πως ο ασπροκόκκινος «μάρτης» βγάζεται όταν δει κανείς ανθισμένο οπωροφόρο δέντρο. Αφού βγάλει κανείς τον «μάρτη» πρέπει να τον δέσει σε κάποιο ανθισμένο κλαρί για να γίνει καρποφόρο το δέντρο.
Σε άλλες περιοχές της χώρας ο «μάρτης» βγάζεται όταν δει κανείς πελαργό. Η παράδοση λέει πως αν δεις τον πελαργό εν πτήσει τα πάντα θα πάνε μια χαρά το χρόνο – σαν «να πετάνε». Ενώ αν ο πελαργός έχει κάτσει, θα είσαι υπναράς και τεμπέλης το ερχόμενο καλοκαίρι. Γι’ αυτό και η ευχή σε μια τέτοια στιγμή ήταν „Ο πελαργός πετάει – ας πετάω κι εγώ". Ή πετώντας τον «μάρτη» τους προς τα πάνω, προς το μέρος του πελαργού που πετούσε, τα παιδιά φώναζαν: „Πάρε εσύ τον μάρτη και δώσ’ μου εμένα υγεία".
Σήμερα γιορτάζουν η Μάρτα, ο Μαρτίν, η Μαρτίνα, η Ευδοκία.