Galery

1

Ένας μήνας μας χωρίζει από τις εκλογές για την ανάδειξη του νέου κοινοβουλίου και της νέας κυβέρνησης της Βουλγαρίας. Το GRReporter παρουσιάζει στους αναγνώστες του το άρθρο του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Ευγκένι Ντάινοβ που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Dnevnik και δίνει μια συνολική εικόνα της ατμόσφαιρας μέσα στην οποία οι Βούλγαροι ψηφοφόροι θα οδηγηθούν στις κάλπες.

Του Ευγκένι Ντάινοβ

“Αυτό δεν είναι τραμ, είναι τρόλεϊ”, εξηγούσε με ύφος αυθεντίας μια κυριούλα που ψηφίζει το κόμμα GERB του έως πρότινος πρωθυπουργού της Βουλγαρίας Μπόικο Μπορίσοβ στη φίλη της μετά τη συγκέντρωση του κόμματος στην αίθουσα Αρένα – Αρμέετς στη Σόφια.

Τίποτα γύρω από το κόμμα δεν είναι έτσι όπως δείχνει

Αυτό που είδαμε στην αίθουσα δεν ήταν πανεθνικό συνέδριο ενός πολιτικού κόμματος. Ήταν η ανακοίνωση της ετοιμότητας για επιβολή δικτατορίας στη Βουλγαρία.

Μη σταματάτε την ανάγνωση εδώ διότι δεν υπερβάλλω. Τα σημάδια είναι προφανή, αρκεί να υπάρχουν οι οξυδερκείς που μπορούν να τα διαβάσουν.

Αντί της απαιτούμενης οξυδέρκειας όμως βλέπουμε το αντίθετο. Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι που κάλυψαν τη συγκέντρωση τόνισαν το γεγονός ότι σ' αυτό το “συνέδριο” δεν μοιράστηκαν ομιλίες και απολογισμοί, δεν υπήρξαν παρεμβάσεις από την αίθουσα ή συζητήσεις. Το θέμα είναι πως δεν υπήρχε η περίπτωση να προκύψουν, αφού στο συγκεκριμένο σχηματισμό του GERB δεν υφίσταται το κορυφαίο εκείνο όργανο το οποίο μετατρέπει μια μάζωξη σε κόμμα: Εθνικό συνέδριο ή συμβούλιο που αποτελεί την κορυφαία δύναμη στο κόμμα η οποία ελέγχει, εκλέγει ή ρίχνει την ηγεσία.

Στο GERB δεν υφίσταται κάτι τέτοιο. Η ηγεσία δρα ανεξέλεγκτα και προκύπτει από μόνη της. Περίπου όπως η Αθηνά Παλλάδα που πετάγεται από το κεφάλι του Δία ήδη ενήλικη και πάνοπλη.

Το GERB δεν είναι κόμμα

και εκείνοι που δέχθηκαν αυτή την οργάνωση ως μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) – και εξακολουθούν να υποστηρίζουν πως δέχθηκαν ένα κόμμα, και μάλιστα δεξιό – ψεύδονται. Και ξέρουν πως ψεύδονται. Αλλά και δεν τους καίγεται καρφί για το ότι ψεύδονται.

Εκείνο που διαδραματίστηκε στην αίθουσα δεν ήταν η συγκέντρωση ενός κομματικού οργάνου, αλλά κάτι τελείως διαφορετικό: κάλεσμα προς το “λαό” να εκφράσει την αμέριστη στήριξή του στον ηγέτη.

Η φόρμουλα έχει ανακαλυφθεί – όπως και οι αυτοκινητόδρομοι – από τον Αδόλφο Χίτλερ (παρεμπιπτόντως και τα συνθήματα που περιέχουν τη λέξη “βούληση” επίσης είναι δική του δημιουργία). Έγινε γνωστή με το όνομα “κομματικό συνέδριο της Νυρεμβέργης” (Reichsparteitag der NSDAP).

Δεν υπάρχει κομματικό όργανο, ανώτερο του Φύρερ

στο οποίο εκείνος να λογοδοτεί και που μπορεί να τον καθαιρέσει. Αντ' αυτού ο φύρερ κατά καιρούς συγκαλεί τον κόσμο για να τον χειροκροτήσει.

Στην εποχή μας αυτή η παράδοση συνεχίζεται από τον Αλεξάντρ Λουκασένκο ο οποίος καλεί όποτε του καπνίσει “πανεθνικό σχοντ” σε μια τεράστια αίθουσα στο Μινσκ. Σ' αυτό το “σχοντ” που δεν έχει ούτε νομική, ούτε πολιτική υπόσταση, ο τελευταίος δικτάτορας στην Ευρώπη “λογοδοτεί” στο λαό του και αναλαμβάνει νέες “παραινέσεις”. Κατά τ' άλλα ο Λουκασένκο έχει και βουλή που όμως εδώ και καιρό υπάρχει μόνο για να επιδεικνύεται στους ξένους. Πριν λίγο καιρό στην παράδοση των φύρερ εντάχθηκε και ο Βλαντίμιρ Πούτιν που μάζεψε το λαό του σε ένα γήπεδο για να τον παραινέσει να πεθάνει για την Πατρίδα του, όταν κληθεί να το κάνει.

Και στη Λευκορωσία, και στη Ρωσία διεξάγονται εκλογές. Μόνο που πάντα κάτι γίνεται και κυβερνά το ίδιο πρόσωπο. Ο λαός κάθε φορά συγκεντρώνεται στο “σχοντ” και χειροκροτεί – καμιά φορά μάλιστα κριτικάρει συντροφικά – τον ηγέτη. Αλλά είναι πάντοτε σαφές πως κυρίαρχος είναι ο ηγέτης και ο λαός – ο υποταγμένος.

Οι περισσότεροι δεν βλέπουν τη δικτατορία που διαφαίνεται στη Βουλγαρία

επειδή σκέφτονται με όρους παρελθόντος. Οι σύγχρονοι δικτάτορες δεν μοιάζουν με τους κλασικούς. Δεν τίθεται θέμα εξόντωσης 6 εκατομμυρίων Εβραίων ή 20 εκατομμυρίων “εχθρών του λαού”. Οι σύγχρονοι δικτάτορες είναι πολύ πιο ελαστικοί και αναίμακτοι. Καταφέρνουν να κινούνται στην επιφάνεια χωρίς αιματοχυσίες επειδή είναι πιο έξυπνοι και εφαρμόζουν άλλες μεθόδους προκειμένου να ελέγχουν τους πληθυσμούς.

Ας δούμε έως πού έχουν εγκαθιδρυθεί αυτές οι μέθοδοι και στη Βουλγαρία, έως πού έχουν τεθεί τα θεμέλια της δικτατορίας του GERB.

Πρώτη και κυριότερη είναι πάντοτε

η φίμωση της ελευθερίας του λόγου

Τα βασικά - “παραδοσιακά” - μέσα ενημέρωσης έχουν τεθεί υπό έλεγχο. Μερικές χιλιάδες έχουν αφεθεί να οργιάζουν στο διαδίκτυο με την κριτική τους με σκοπό να παρουσιάζονται στους ξένους ως απόδειξη δημοκρατικότητας.

Στη Βουλγαρία ο στόχος έχει επιτευχθεί. Τα βασικά μέσα ενημέρωσης βρίσκονται υπό τον έλεγχο του GERB και των ολιγαρχών φίλων του. Μέσα σε μια μόνο εβδομάδα μετά την παραίτηση του Μπόικο Μπορίσοβ τα μίντια προσπάθησαν να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Και μετά έσκυψαν ξανά. Προφανώς τους ειπώθηκε κάτι που τα επέστρεψε στη συνηθισμένη τους κατάσταση ως υπηρετικό προσωπικό.

Στο διαδίκτυο κάποιοι κριτικάρουν, νομίζοντας ότι με το θάνατο των κλασικών μέσων εκείνοι θέτουν τα θεμέλια των νέων. Δηλαδή, περίπου ότι αντιστέκονται. Ναι – και εδώ είναι η ελαστικότητα των νέων δικτατόρων – αυτοί όντως αντιστέκονται. Αλλά μέσα σε ένα ποτήρι νερό. Τους έχουν αφήσει ήσυχους, προκειμένου να τους βλέπουν οι του ΕΛΚ. Στην πραγματικότητα η εξουσία τους ανέχεται και μόνο σπάνια τους κλωτσά στους αστραγάλους για να μην το παρακάνουν.

Το είδαμε πολύ πρόσφατα να συμβαίνει με την απόπειρα της εισαγγελίας να εκφοβίσει δημοσιογράφο από το Mediapool.bg. Κοιτάζοντας τη γενική εικόνα όμως, βλέπουμε και την “τοποθέτηση” του δεύτερου πυλώνα που στηρίζει την επερχόμενη δικτατορία -

ο έλεγχος που οι κυβερνώντες ασκούν στην αστυνομία, την εισαγγελία και τους θεσμούς του κράτους

Το GERB πέτυχε αυτό το στόχο προ πολλού. Τώρα δε βλέπουμε παρά την ανέλιξη του γενικού εισαγγελέα έως τα ύψη της εξουσίας, κάτι σύνηθες στις νέες δικτατορίες. Κατά την ενδιάμεση περίοδο που ακολούθησε μετά την παραίτηση του Μπορίσοβ η εξουσία κυλιόταν στο δρόμο και είχε πολύ ενδιαφέρον να δούμε πού θα κατέληγε. Το λογικό θα ήταν να περάσει στον πρόεδρο – τον μοναδικό εναπομείναντα νόμιμο θεσμό στη χώρα. Ο Πλέβνελιεβ όμως κρύφτηκε (ήταν κρυμμένος;) και η εξουσία πέρασε αλλού: προς τον Τσβετάνοβ (πρώην υπουργός Εσωτερικών και αναπληρωτής αντιπρόεδρος της κυβέρνησης – σ.σ.) και το GERB, καθώς και προς τον Τσατσάροβ (γενικός εισαγγελέας – σ.σ.). Και ο Τσατσάροβ άρχισε να λειτουργεί ως κατασταλτικό όργανο όταν ετέθη το ερώτημα για το δικό του συμφέρον. Ακριβώς όπως γίνεται στις νέες δικτατορίες. Επειδή δεν πρόκειται για κόμματα, αλλά για συμμορία ανθρώπων τους οποίους ενώνει η ταύτιση των προσωπικών τους συμφερόντων.

Μέρος αυτής της εικόνας είναι και κάτι άλλο που κάνουν οι νέοι δικτάτορες:

παίρνουν με το μέρος τους, τους δημόσιους υπαλλήλους

Αυτό γίνεται με δυο τρόπους: Ανεβάζοντας τους μισθούς τους σε σχέση με τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα και δίνοντάς τους την πεποίθηση πως είναι άρχοντες έναντι των πολιτών. Αυτό έχει επιτευχθεί. Σήμερα οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων είναι τεράστιοι σε σχέση με το μέσο όρο των μισθών στην πραγματική οικονομία, δηλαδή εκεί όπου παράγονται τα χρήματα. Με τη συμμετοχή της στην τρομοκρατία του κράτους έναντι των παραγωγών, η δημοσιοϋπαλληλία απέκτησε την αυτοπεποίθηση του πραγματικού άρχοντα της ζωής και του θανάτου των εταιρειών. Και γι' αυτό θα ευχαριστεί το GERB μέχρι θανάτου.

Είναι τσεκαρισμένο, εξ ου και είμαι βέβαιος: Αν θέλετε να κάνετε συλλογή από σουβενίρ της μάζωξης του GERB – καραμέλες, αναπτήρες, τράπουλες κλπ. - δεν έχετε παρά να πάτε σε κάποιο δήμο ή δημόσια υπηρεσία. Έχουν από αυτά με τους τόνους και το περηφανεύονται κιόλας. Σύμφωνα με το νόμο, από το 1990 και μετά οι υπάλληλοι δεν είναι πολιτικοποιημένοι, όμως αφού έχουν αναλάβει το ρόλο τους ως άρχοντές μας, αυτό δεν έχει καμία σημασία.

Ο τρίτος πυλώνας στον οποίο στηρίζονται οι νέες δικτατορίες είναι και ο πιο έξυπνος. Οι σημερινές δικτατορίες έχουν καταλάβει πως

το πιο σημαντικό, προκειμένου να μπορέσεις να υποτάξεις το λαό είναι να συντηρείς τις συνθήκες φτώχειας και αδυναμίας

Η λογική έχει ως εξής. Εάν δίνεις διάφορα πράγματα στο λαό για να τον ευχαριστήσεις, εκείνος ζητά όλο και περισσότερα και στο τέλος σε ρίχνει από την εξουσία. Εάν όμως τον κρατάς καταπιεσμένο για ικανό χρονικό διάστημα, χωρίς να έχει καμία προστασία από τους θεσμούς, τους νόμους ή τα μέσα ενημέρωσης, ο λαός γίνεται υπάκουος. Συνηθίζει πως εσύ είσαι η εξουσία, ενώ εκείνος δεν είναι. Και συνηθίζει στην ιδέα πως αν θέλει να διατηρήσει έστω και το λίγο, είναι προτιμότερο να έχει το κεφάλι του σκυμμένο.

Ακριβώς αυτό πέτυχε το GERB τους τελευταίους μήνες και γι' αυτό το λόγο η εξουσία επέστρεψε ξανά σ' αυτό, παρόλο που υποτίθεται πως υπήρξε παραίτηση της κυβέρνησης. Από την αρχή των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος και καυσίμων έχει πέσει κατά ένα τρίτο. Αυτό σημαίνει πως στη χώρα έχουν σταματήσει τα πάντα. Γνωστοί μου επιχειρηματίες λένε πως τον τελευταίο μήνα οι παραγγελίες τους έπεσαν κατά 10 φορές, ενώ οι τηλεφωνικές κλήσεις για αναζήτηση πληροφοριών – έως 100 φορές.

Οι παραγωγοί κάθονται στις σιωπηλές τους βιοτεχνίες. Οι διανομείς δεν βρίσκονται στο δρόμο, κάθονται και βλέπουν τηλεόραση. Δεν υπάρχει τίποτα να παραχθεί, τίποτα να διανεμηθεί. Τα καταστήματα αδειάζουν, δεν υπάρχει εμπόρευμα για να πουληθεί. Η κατάσταση είναι χειρότερη από τον καιρό της κυβέρνησης του Ζαν Βιντενοβ (1995 – 1997), καθώς τα αποθέματα έχουν πλέον στεγνώσει λόγω της κρίσης.

Στα χωριά η κατάσταση είναι ίδια από το 2010. Σήμερα η παύση της οικονομίας φτάνει τις μεσαίες πόλεις. Θα φτάσει και στη Σόφια όπου προς το παρόν δεν γίνεται αντιληπτή και κανείς δεν δίνει σημασία στο απλό γεγονός ότι

η χώρα πεθαίνει από την περιφέρεια προς το κέντρο

Πριν τις διαμαρτυρίες το GERB ήδη είχε σπρώξει τη χώρα σε τοίχο, όπως είπε ο Ιβάν Κώστοβ (πρωθυπουργός το διάστημα 1997 – 2001). Αλλά η σημερινή απότομη κατάρρευση δεν είναι μέρος αυτής της καταστροφής. Δε γνωρίζω πως το έκαναν οι του GERB, όμως τα κατάφεραν περίφημα. Ίσως σταμάτησαν το κρατικό χρήμα προς τις εταιρείες, ενώ αυτό το διάστημα το κράτος είναι ο μεγαλύτερος πελάτης. Όποιο κι αν ήταν το κόλπο τους, το αποτέλεσμα είναι γεγονός.

Και το ζητούμενο είναι το αποτέλεσμα αυτού του αποτελέσματος: ο λαός είναι φτωχός, απροστάτευτος και απελπισμένος. Αυτό τον κάνει υπάκουο. Και θα είναι ευγνώμων όταν το GERB θα επιστρέψει στην εξουσία και θα χαλαρώσει λίγο τη θηλιά. Οι άνθρωποι θα πάρουν ανάσα και θα πουν: “Ορίστε, επέστρεψαν και τα πράγματα άρχισαν να διορθώνονται”.

Ο τέταρτος πυλώνας στήριξης είναι

να κατονομαστεί ο εσωτερικός εχθρός,

ο οποίος δεν πρέπει ποτέ να αφεθεί να φτάσει στην εξουσία, ακόμα και με το τίμημα να μην υπάρξει ποτέ αλλαγή της εξουσίας. Για τον Πούτιν ο εχθρός είναι οι “κομμουνιστές”, για τον Λουκασένκο – οι “δημοκράτες”. Δεν έχει καμία σημασία, αρκεί να υπάρχει εχθρός.

Αυτό ακριβώς έκανε το GERB όταν έδειξε τον εαυτό του ως την μόνη δύναμη που μπορεί να σταματήσει τους “πρώην κομμουνιστές”. Το κόλπο πραγματοποιήθηκε με δεξιοτεχνία, έχοντας υπόψη ότι όλες οι ηγετικές φιγούρες στο GERB, όπως και όλοι οι ολιγάρχες, τα συμφέροντα των οποίων καθοδηγεί (-ούσε) είναι στελέχη του παλαιού Κομμουνιστικού Κόμματος της Βουλγαρίας, της Κρατικής Ασφάλειας ή των γκάνγκστερ που προέκυψαν αργότερα από αυτές τις δομές.

Το γεγονός πως πλέον δεν υπάρχει λόγος να αναφέρονται ως “κομμουνιστές” οι του Βουλγαρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος – οι οποίοι τουλάχιστον έχουν ένα ανώτερο όργανο κομματικής εξουσίας σε αντίθεση με το GERB – αποκρύπτεται από το κοινό που ακόμη δεν έχει απεγκλωβιστεί από τη δεκαετία του 1990. Για την επιτυχία της αντικομμουνιστικής ρητορικής του GERB συνεισέφερε και η καμπάνια της “αυθεντικής Δεξιάς” που είχε ως σκοπό να νομιμοποιήσει το κόμμα του Μπόικο Μπορίσοβ και να το παρουσιάσει ως τη σύγχρονη Ένωση των Δημοκρατικών Δυνάμεων. Ιδιαίτερα ενδεικτική είναι η ομιλία του Ιορντάν Σοκόλοβ που είχε ως σκοπό να “ζεστάνει” τη μάζωξη στην αίθουσα Αρένα – Αρμέετς. Κάλεσε τους πολίτες να ψηφίσουν το GERB έναντι των “κομμουνιστών”. Δήλωση που υποδεικνύει όχι μόνο την οριστική απώλεια υγιούς σκέψης, αλλά και την παύση εκείνου του μηχανισμού που κρατά στη ζωή τα έμψυχα όντα – το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.

Οι βασικοί πυλώνες της δικτατορίας είναι παρόντες και περιμένουν τα υπόλοιπα μέρη του κτίσματος. Γι' αυτό οι του GERB αποφάσισαν να συγκαλέσουν “παλλαϊκό σχοντ” κατά το παράδειγμα του Χίτλερ και του Λουκασένκο. Έδειξαν σε όλους όσοι ξέφυγαν από το κλουβί της δεκαετίας του '90 τι μέλλον μας ετοιμάζουν. Έπραξαν έντιμα, όπως άλλωστε πράττουν όλοι οι δικτάτορες στην πορεία τους προς την απόλυτη εξουσία: Μας προειδοποίησαν τι να περιμένουμε.

Στις επερχόμενες εκλογές ένα σημαντικό κομμάτι του λαού αναμένεται να ψηφίσει ως υπήκοος που ζητά ελεημοσύνη από τον αφέντη του έναντι της εκδηλωμένης υπακοής του. Εάν όμως το GERB επιστρέψει στην εξουσία οι εκλογές μπορεί να αποδειχθούν όχι απλά οι επερχόμενες, αλλά οι τελευταίες. Κατά τις επόμενες δεκαετίες και πάλι θα προσερχόμαστε στις κάλπες, αλλά τα πράγματα πάντοτε θα γίνονται έτσι, ώστε το GERB να βρίσκεται στην εξουσία.

Αυτό είναι το σχέδιο του GERB για το μέλλον. Είπαν πως έχουν τη βούληση να το κάνουν. Να δούμε αν οι Βούλγαροι θα έχουν τη σύνεση να το σταματήσουν. Αν μπορούν να ξεχωρίσουν το τραμ από το τρόλεϊ...