Galery

1

Αναστασία Μπαλέζντροβα

Ανεξάρτητα από το ποιος ή ποιοι είναι θαμμένοι στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης, οι Έλληνες αρχαιολόγοι είναι σίγουροι ότι οι ανασκαφές θα ανακαλύψουν ένα μοναδικό μνημείο. Αυτό για το οποίο έχουν ήδη συμφωνήσει όλοι είναι το ότι στην κορυφή του τύμβου ύψους 30 μέτρων είχε τοποθετηθεί ο Λέων της Αμφίπολης που εδώ και χρόνια βρίσκεται στο δρόμο προς την πόλη δίπλα στην παλιά γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα. Εκεί το άγαλμα φαίνεται το ίδιο εντυπωσιακό με το ύψος των 5,30 μέτρων, που μαζί με τη βάση φτάνει τα 15,84 μέτρα.

Η ιστορία της ανακάλυψής του, της έρευνας και της αναστήλωσής του χάνεται στις αρχές του πολυτάραχου για τα Βαλκάνια 20ού αιώνα και περιέχει και βουλγαρικά ίχνη. Σύμφωνα με έρευνες ιστορικών, που το GRReporter βρήκε και παρουσιάζει σήμερα, τα βουλγαρικά στρατεύματα έσωσαν, αν και έμμεσα, τα μαρμάρινα κομμάτια του μνημείου από την φυγάδευσή τους στην Αγγλία. Να πώς περιγράφει τα γεγονότα ο ιστορικός και συγγραφέας πολλών μελετών για την περιοχή Γεώργιος Καφταντζής:

«Κατά τον μήνα Αύγουστο του 1916 Άγγλοι στρατιώτες της 8ης ταξιαρχίας και της 27ης μεραρχίας του 16ου Αγγλικού Σώματος Στρατού, που κατασκεύαζαν οχυρωματικά έργα στη γέφυρα της Αμφιπόλεως, βρήκαν τα μαρμάρινα κομμάτια του Λιονταριού και προσπάθησαν να τα μεταφέρουν στη θάλασσα για να τα φυγαδεύσουν στην Αγγλία. Η απόπειρα αυτή ματαιώθηκε από Βουλγάρους που μόλις είχαν καταλάβει το Παγγαίο και άρχισαν να βομβαρδίζουν με τα πολυβόλα τους».

Σύμφωνα με πηγές, χρόνια αργότερα στα ερείπια εντοπίσθηκαν βλήματα.

Τα γεγονότα αυτά επιβεβαιώνονται και από τον αρχαιολόγο Φώτη Πέτσα, καθηγητή και κοσμήτορα για πολλά χρόνια της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και έφορο αρχαιοτήτων σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Το 1975 ο Φώτης Πέτσας επέστρεψε στην Κεντρική Μακεδονία όπου συνέχισε τις έρευνές του στις περιοχές της Βεργίνας, της Βέροιας, της Νάουσας, της Πέλλας, της Θεσσαλονίκης και της Χαλκιδικής. Το άρθρο του καθηγητή Πέτσα για την ιστορία του Λέοντος της Αμφίπολης δημοσιεύθηκε το 1976 στην «Πρόοδο», μια εφημερίδα που τότε κυκλοφορούσε στην πόλη των Σερρών:

«Η ιστορία της ευρέσεως του αγάλματος είναι ενδιαφέρουσα καθ’ εαυτή. Στον βαλκανικό πόλεμο του 1913, Έλληνες στρατιώτες πρώτα σκάβοντας χαρακώματα, έπεσαν πάνω στα λίθινα θεμέλια της βάσεώς του. Οι μετέπειτα καθηγηταί της Αρχαιολογίας Γεώργιος Οικόνομος και Αναστάσιος Ορλάνδος ασχολήθηκαν τότε με την έρευνα και τη μελέτη των αποκαλυφθέντων θεμελίων. Αργότερα, το 1916, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, Άγγλοι στρατιώτες βρήκαν τα πρώτα κομμάτια του μαρμάρινου λιονταριού. Μια προσπάθεια των Άγγλων να μεταφέρουν το εύρημα με βαπόρι, εμποδίσθηκε από εχθρικό βομβαρδισμό.

Μετά τους Άγγλους, ήλθαν αρχαιολόγοι Γάλλοι, που έσκαβαν στους Φιλίππους και στη Θάσο, και ήταν φυσικό να ενδιαφερθούν. Κατά το 1930 μελέτησαν το λιοντάρι όσο επέτρεπε η κατάσταση των θραυσμάτων. Στο αρχαιολογικό περιοδικό της Γαλλικής Σχολής των Αθηνών (τόμος 1931, σελ, 184-190) οι καθηγηταί Π. Κολλαρ και Π. Ντεβαμπέζ δημοσίευσαν μια πρώτη μελέτη του μνημείου. Το πόρισμά τους ότι το μνημείο έγινε το 422 π.Χ. είς ανάμνησιν της νίκης του Σπαρτιάτου στρατηγού Βρασίδα κατά των Αθηναίων, ήταν εσφαλμένο. Από την ερμηνεία πάντως αυτή βγήκε κι ένα καλό: Λάκωνες και άλλοι Πελοποννήσιοι της Αμερικής κυρίως, φιλοτιμήθηκαν να προσφέρουν χρήματα σε έρανο για την αναστήλωση του μνημείου».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η επιχείρηση για την έρευνα, τη μελέτη και την αναστήλωση του μνημείου άρχισε το 1932 και ολοκληρώθηκε στα τέλη του 1937.

«Ήταν μια διεθνής πολύπλευρη επιχείρηση, στην οποία συνεργάστηκαν Αμερικανοί, Γάλλοι και Έλληνες. … Η αναστήλωση του λιονταριού έγινε από τον γλύπτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Ανδρέα Παναγιωτάκη», προσθέτει ο Φώτης Πέτσας.

Σύμφωνα με την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη, υπεύθυνη για τις ανασκαφές του Τύμβου Καστά, το Λιοντάρι και οι Σφίγγες που ανακαλύφθηκαν στην είσοδο, έχουν φτιαχτεί από το ίδιο υλικό και από τον ίδιο γλύπτη, και αποτελούν απόδειξη του ότι εκεί έχει θαφτεί κάποιο σημαντικό πρόσωπο.

Σύμφωνα με όσα είπε, πιθανότατα πρόκειται για κάποιον από τους στρατηγούς ή τους ναυάρχους του στρατού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.  „Αυτές είναι οι υποθέσεις μας, όμως η αλήθεια θα φανεί όταν μπούμε στον τάφο και προσδιορίσουμε την ταυτότητα του νεκρού”, πρόσθεσε η αρχαιολόγος στη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψης του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στον χώρο των ανασκαφών.

Αυτό που μένει να δούμε είναι πώς μετά το 1936, όταν το άγαλμα του Λέοντος τοποθετήθηκε και πάλι στη βάση του, θα σταθεί και πάλι στην κορυφή του τύμβου που κράτησε το μυστικό του εδώ και τόσους αιώνες.

Το GRReporter ευχαριστεί την Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών για την συμβολή της στην ανάπτυξη του θέματος.