Galery

1

Το σχίσμα στερήθηκε αυθεντικό αντικομμουνιστκό φορτίο
Πολύ πιο εύκολη και κατηγορηματική είναι η απάντηση στο ερώτημα για το σχίσμα της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Η συμμετοχή στη λεγόμενη Εναλλακτική Σύνοδο των μητροπολιτών που βρίσκονταν πιο κοντά στην εξουσία (συμπεριλαμβανομένου και ως συνεργάτες της Κρατικής Ασφάλειας) στέρησε εντελώς από το σχίσμα αυθεντικό αντικομμουνιστικό φορτίο.
Στην αρχική του μορφή στις αρχές της δεκαετίας του ’90, το σχίσμα τυποποίησε την υπάρχουσα βαθύτατη διάσπαση του ανώτατου κλήρου που είναι γεγονός από τα μέσα τουλάχιστον της δεκαετίας του ’70. Από αυτή την άποψη έκπληξη αποτελεί όχι τόσο το ίδιο το σχίσμα της δεκαετίας του ’90, όσο η ανομοιογενής φύση των ομάδων που συμμετείχαν σ’ αυτό, που μπορεί να εξηγηθεί με τις διαπροσωπικές αντιπαραθέσεις που είχαν συσσωρευτεί με την πάροδο του χρόνου.
Ως τα πιο ενεργά μέλη της λεγόμενης Εναλλακτικής Συνόδου εμφανίστηκαν ακριβώς εκείνοι οι μητροπολίτες οι οποίοι σε διάφορες περιόδους βρίσκονταν πιο κοντά στο κομμουνιστικό κράτος (οι μητροπολίτες του Νευροκοπίου Ποιμένας, της Στάρα Ζαγκόρα Παγκράτιος και της Βράτσα Καλλίνικος), υποστηριζόμενοι στην αρχή από άλλους ανώτατους ιερείς, ο σκοπός των οποίων πιθανόν ήταν να υπερασπιστεί το Καταστατικό της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Η άλλη ομάδα, της λεγόμενης Κανονικής Συνόδου, επίσης δύσκολα μπορεί να ονομαστεί ομοιογενής, εφόσον σε αυτήν μπαίνουν διαφορετικοί από άποψης βιογραφίας και στάσης απέναντι στο κράτος μητροπολίτες, μεταξύ των οποίων επίσης υπάρχουν συνεργάτες της Κρατικής Ασφάλειας. Στην ομάδα αυτή όμως συμπεριλήφθηκε και ο μητροπολίτης του Πλόβντιβ Αρσένιος – ένας από τους λίγους ζωντανούς εκείνη την περίοδο ανώτατους ιερείς που μπορούσαν να προβάλλουν ηθικές αξιώσεις ως θύματα του κομμουνιστικού καθεστώτος. 
Η εξήγηση για την εξέλιξη του σχίσματος (θα μπορούσε να πει κανείς για την υποβάθμισή του) τα τελευταία χρόνια, έγκειται πολύ περισσότερο στην αξίωση ανεξέλεγκτης εξουσίας, την οποία επιδιώκουν μερικοί από τους ενεργούντες μητροπολίτες. Τα απομεινάρια του σχίσματος σήμερα αποτελούν μία ιδιόμορφη Ιερατική Ένωση, που δεν έχει άλλη εκκλησιαστική ιεραρχία και το μόνο αυθεντικό αίτημά της είναι ακριβώς ο σκοπός να περιοριστεί ένας ή άλλος επαρχιακός αρχιερέας.

Εκκλησιαστικοί και κοινωνικοί ηγέτες βυθίζονται στη λήθη
Το αποτέλεσμα είναι πως το σχίσμα διέκοψε αντί να βοηθήσει τη διαδικασία της εκκλησιαστικής ανανέωσης. Σε κοινωνική συζήτηση πράγματι υποβλήθηκε το ζήτημα της καταστολής ενάντια στους ιερείς των ενοριών τη δεκαετία του ’40 και του ’50, αλλά αποσιωπάται σκόπιμα το ερώτημα για τις μεγάλες προσωπικότητες ανάμεσα στον ανώτατο κλήρο που προσπάθησαν να υπερασπίσουν την ανεξαρτησία της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου.
Η αιτία είναι πως ένα μεγάλο μέρος των διαδόχων τους στις μητροπολιτικές έδρες, εξελέγησαν με χειραγωγημένες και κάποτε εντελώς σκανδαλώδεις εκλογές, και δεν τους συμφέρει να υπερασπίσουν την μνήμη των προκατόχων τους. Για το λόγο αυτό μέχρι στιγμής βυθίζονται στη λήθη εκκλησιαστικοί και κοινωνικοί ηγέτες όπως ο μητροπολίτης της Βράτσα Παΐσιος (προκάτοχος του μητροπολίτη Καλλίνικου) ή ο μητροπολίτης της Βάρνα Ιωσήφ (προκάτοχος του μητροπολίτη Κυρίλλου).
Η μόνη εξαίρεση αυτού του κανόνα της λήθης είναι η προσπάθεια να υπερασπιστεί η μνήμη του μητροπολίτη της Νέας Υόρκης Ανδρέα. Ακριβώς το ασύγκριτο μεταξύ της γενιάς των εκκλησιαστικών αρχιερέων από τα τέλη της δεκαετίας του ’40 - αρχές της δεκαετίας του ’50 και του μεγάλου μέρους των σημερινών μητροπολιτών, μπορεί να εξηγήσει την αδράνεια της συνοδικής επιτροπής αναζήτησης των καταπιεσμένων από το κομμουνιστικό κράτος ιερέων. Ο επικεφαλής της επιτροπής, ο μητροπολίτης της Στάρα Ζαγκόρα Γαλακτιόν επίσης ανακηρύχθηκε συνεργάτης της Κρατικής Ασφάλειας.

Η κομμουνιστική κληρονομιά στην Εκκλησία
Η κομμουνιστική κληρονομιά στην Εκκλησία μπορεί και μέχρι στιγμής να παρακολουθηθεί σε μερικές βασικές κατευθύνσεις. Το πιο φανερό αποτέλεσμα είναι ο διχασμένος ανώτατος κλήρος, ο κατεβασμένος  από άποψης και κοινωνικής θέσης και εκπαίδευσης κλήρος των ενοριών,  ο ολιγάριθμος μοναχισμός (παρ’ ολο που ο τελευταίος δεν μπορεί να αποδοθεί εξολοκλήρου στις ενέργειες του κομμουνιστικού καθεστώτος). Σε αυτή την κληρονομιά πρέπει να συμπεριληφθεί μία αποπροσωποιημένη στα μάτια του κόσμου Εκκλησία, η δογματική και η πρακτική της οποίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες και ακατανόητες.   Η βαρύτερη κληρονομιά όμως συνίσταται στην κατεστραμμένη δομή των ενοριών πάνω στην οποία βασίζεται ολόκληρη η πυραμίδα της Εκκλησίας και η οποία εξασφαλίζει νομιμότητα και έλεγχο επί του ανώτατου κλήρου. Το γεγονός αυτό βρήκε ορισμένη θέση στην δημόσια συζήτηση μόνο εφόσον είχε σχέση με την εκλογή του Πατριάρχη Μαξίμ το 1971, παρ’ όλο που με την ίδια δικαιολγία μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση η νομιμότητα όλων των ενεργούντων κατά τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αρχιερέων.
*Το βιβλίο του Μομτσίλ Μετόντιεφ "Μεταξύ της πίστης και του συμβιβσμού" παρουσιάστηκε την 9-η Μαρτίου 2010 (Τρίτη) στις 6.30 μ. μ. στο Κόκκινο σπίτι, οδ. "Λιούμπεν Καραβέλοφ" 15.

Πηγή: mediapool.bg