Galery

1

Πολίνα Σπαρτιάνοβα

Η Γιάννα περπατούσε δίπλα μου στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων. Είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στην πρωτεύουσα της Π. Γ. Δ. Μ., όμως είχα την εντύπωση ότι το κέντρο της πόλης τής ήταν τόσο άγνωστο όσο και σε μένα. Σαν έναν φιλόξενο οικοδεσπότη η Γιάννα ήθελε να μου δείξει όλα τα ενδιαφέροντα και άγνωστα για μένα μέρη στην περιοχή αυτή, αλλά φαινόταν πως δεν ήθελε πολύ να πάει στο κέντρο της πόλης γνωστό ως «Σκόπια 2014». „Από τότε που ξεκίνησαν οι οικοδομικές εργασίες στο κέντρο των Σκοπίων αποφεύγω να έρχομαι εδώ, επειδή νιώθω νοσταλγία για το παλιό κέντρο της πόλης και αισθάνομαι άβολα ανάμεσα σε όλα αυτά τα μνημεία που δοξάζουν άγνωστο τι”, μου λέει η Γιάννα με ένα ίχνος εκνευρισμού στην φωνή της. Και εκείνη όπως πολλοί από τους νέους Σκοπιανούς θα αναζητήσει κάποιες ευκαιρίες για το μέλλον στο εξωτερικό, διότι δεν βλέπει δυνατότητες να αποκατασταθεί επαγγελματικά στην πατρίδα της.

Με φόντο το έργο «Σκόπια 2014» όμως τα προβλήματα της Γιάννας αρχίζουν και φαίνονται μικροσκοπικά, αφού η μεγαλομανία του καινούργιου κέντρου μάς κατακλύζει απ’ όλες τις πλευρές. Μπαίνουμε περνώντας από την Αψίδα του Θριάμβου «Μακεδονία» πάνω στην οποία έχουν απεικονιστεί όλες οι στιγμές της σκοπιανής ιστορίας που έγιναν αφορμή «θριάμβου», ακόμη και η δημιουργία της σλαβικής γραφής από τους αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο και η διάδοσή της από τον Άγιο Κλήμη της Αχρίδας. Ακόμη από την θριαμβευτική είσοδο στο κέντρο των Σκοπίων φαίνεται το πλέον γνωστό (σύμφωνα με το Tripadvisor) και το μεγαλύτερο μνημείο του προγράμματος – εκείνο του άγνωστου ιππέα. Ακόμη κατά την παρουσίαση του σχεδίου του μνημείου πριν από μερικά χρόνια, το μνημείο αυτό προβλεπόταν να είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πράγμα που προκάλεσε άλλο ένα πρόβλημα στις ελληνοσκοπιανές διαπραγματεύσεις για την ονομασία του νέου μόλις 23χρονου κράτους.

Το άγαλμα του άγνωστου ιππέα έχει ύψος 22 μέτρα, βάρος περίπου 30 τόνους και έχει τοποθετηθεί πάνω σε μια βάση από μπετόν ύψους 10 μέτρων, στην οποία υπάρχουν ανάγλυφες παραστάσεις από τις μάχες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Και για να είναι πλήρες το κιτς – στη βάση του μνημείου υπάρχει ένα σιντριβάνι που σκορπίζει το νερό με πολλούς και διάφορους τρόπους, ενώ τη νύχτα το σόου συνοδεύεται και από μουσικό πρόγραμμα. Τα 10 εκατομμύρια ευρώ που έχουν επενδυθεί στο εν λόγω μνημείο όχι μόνο δεν δίνουν την απαραίτητη μεγαλοπρέπεια στον άγνωστο ιππέα, αλλά το αντίθετο – το μνημείο μοιάζει με διαφήμιση κάποιου καζίνο ή νυχτερινού κλάμπ. Πιθανότατα κανείς δεν ξέρει το όνομα του μεγάλου μαχητή, επειδή ο ίδιος ντρέπεται να το ομολογήσει στο ευρύ κοινό.

Τα τελευταία χρόνια το πρόγραμμα «Σκόπια 2014» έγινε γνωστό με το γεγονός ότι η πρωτεύουσα των Σκοπίων έγινε ίσως το μεγαλύτερο εργοτάξιο στην Ευρώπη σε σχέση με τις υπόλοιπες πρωτεύουσες της Γηραιάς Ηπείρου. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της σκοπιανής κυβέρνησης που χρηματοδοτεί το έργο, το κόστος του ανέρχεται σε περίπου 208 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με την αντιπολίτευση όμως έχουν δαπανηθεί σχεδόν 0,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Και το αποτέλεσμα – μέσα σε τρία χρόνια η εθνικιστική-συντηρητική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Νικόλα Γκρούεβσκι κατάφερε να στήσει για το ποσό αυτό 40 μνημεία και 20 μνημειώδη κτίρια στο κέντρο των Σκοπίων, ενώ τα οικοδομικά έργα συνεχίζονται ακόμη και σήμερα, αν και έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί για το νέο έτος 2014. Ο στόχος του ακριβού και μεγαλομανούς προγράμματος είναι να δείξει ότι οι Σκοπιανοί είναι ένας περήφανος ευρωπαϊκός λαός με δικό τους πολιτισμό και πολιτιστική κληρονομιά, ταυτόχρονα όμως αποτελεί και μια πολύ καλή κάλυψη για τις πολλές οικονομικές απάτες της κυβέρνησης του Νικόλα Γκρούεβσκι που βρίσκεται στην εξουσία από το 2006 μέχρι σήμερα.

Παρ’ όλο που στην αρχή της διακυβέρνησής του πριν από 8 χρόνια ο Γκρούεβσκι υποσχέθηκε ευρωατλαντική ενσωμάτωση και βελτίωση των εξωτερικών σχέσεων με τις γειτονικές χώρες, σήμερα είναι αδύνατο καν να σκεφτεί κανείς κάτι τέτοιο.

Η πολιτική αποκλεισμού που εφαμόζει η Ελλάδα απέναντι στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας λόγω της διαμάχης για την ονομασία «Μακεδονία» βοηθάει τον Γκρούεβσκι να σταθεροποιήσει και να εδραιώσει το καθεστώς του στο μικρό κράτος με πληθυσμό 2 εκατομμυρίων κατοίκων. Πιθανότατα ο Γκρούεβσκι δεν επιθυμεί την συμφιλίωση με το νότιο γείτονα επειδή κάτι τέτοιο θα ωθούσε τα Σκόπια προς ανεπιθύμητες για τον πρωθυπουργό μεταρρυθμίσεις με στόχο την έναρξη διαπραγματεύσεων ένταξης στην ΕΕ.

Ο Βούλγαρος Πρόεδρος Ρόσεν Πλεβνελίεφ επίσης συνέβαλε στην ενίσχυση της λαϊκιστικής πολιτικής του Γκρούεβσκι εκφράζοντας τη στάση της χώρας του ότι τα δύο κράτη χρειάζονται μια συμφωνία καλής γειτονίας πριν ξεκινήσουν την συνύπαρξή τους στα πλαίσια της ΕΕ.

Στη διάρκεια της 8χρονης διακυβέρνησής του ο πρωθυπουργός των Σκοπίων Νικόλα Γκρούεβσκι δημιούργησε σιγά σιγά την απολυταρχική του ημιδημοκρατία πάνω στην πάσχουσα σκοπιανή αυτοσυνείδηση, όπου ελέγχει κρίσιμους δικαστικούς και διοικητικούς θεσμούς, καθώς και ένα μεγάλο μέρος των ΜΜΕ στη χώρα. Το αποκορύφωμα της πολιτικής λαϊκισμού και εθνοκεντρισμού που ακολουθεί είναι το πρόγραμμα «Σκόπια 2014».

„Το έργο «Σκόπια 2014» έκανε τους Σκοπιανούς να σηκώσουν ψηλά το κεφάλι τους, έδειξε πολλά πράγματα σχετικά με την ταυτότηα αυτού του έθνους και αυτού του λαού”, ισχυρίζεται ο Γκρούεβσκι.

Η Γιάννα όμως δεν σκέφτεται έτσι. Κατά τη γνώμη της το έργο είναι μια σπατάλη των λίγων χρημάτων των φορολογουμένων, και χάρη σε αυτό πολλές εταιρείες που βρίσκονται κοντά στους κυβερνώντες επωφελήθηκαν φουσκώνοντας τους λογαριασμούς τους οποίους το κράτος ακόμα πληρώνει.

Η νεαρή Σκοπιανή μου έδειξε ένα από τα υπόλοιπα χάλκινα αγάλματα στην πλατεία ύψους περίπου 7-8 μέτρων τοποθετημένο σε βάση από μπετόν και μου είπε ότι σύμφωνα με τον απολογισμό της κυβέρνησης το άγαλμα κόστισε ένα εκατομμύριο ευρώ. Λίγο πιο πέρα στο κέντρο φτάνουμε στο νεόκτιστο κτίριο του δραματικού θεάτρου που επίσης περιβάλλεται από αγάλματα (σε φυσικές διαστάσεις) γνωστών Σκοπιανών ηθοποιών, και εδώ κάνω την αναπάντεχη ανακάλυψή μου – οι διακοσμητικές γλάστρες και τα κάγκελα γύρω από το θέατρο είναι ψευδή – αν τα χτυπήσει κανείς ελαφρά ο ήχος που βγάζουν δείχνει ότι δεν είναι φτιαγμένα 100% από σκυρόδεμα. Αργότερα έμαθα ότι έχουν φτιαχτεί από απλό φελιζόλ που στερεώθηκε και καλύφθηκε με σκυρόδεμα εξομάλυνσης ώστε να φαίνεται αυθεντική οικοδόμηση και όχι σαν κάτι που φτιάχθηκε από μαθητές του Δημοτικού.

Δηλαδή σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στον χαλκό και το φελιζόλ που διακοσμούν το καινούργιο κέντρο των Σκοπίων έχουν επενδυθεί 208 εκατομμύρια ευρώ. Εδώ προκύπτει το ερώτημα γιατί πρέπει να γίνονται επενδύσεις σε παρόμοια μεγαλομανή έργα που καλωπίζουν μόνο το κέντρο της πρωτεύουσας και όχι στις άθλιες φοιτητικές εστίες ή νοσοκομεία; Και μάλιστα αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το 30% των Σκοπιανών είναι φτωχοί, σύμφωνα πάλι με τα επίσημα στοιχεία, και τα χρήματα με τα οποία επιβιώνουν έναν ολόκληρο μήνα αντιστοιχούν στην μονοήμερη κατανάλωση ρεύματος και νερού στο σιντριβάνι του άγνωστου ιππέα. Μετά από 23 χρόνια ανεξαρτησία και προσπάθειες αυτόνομης προόδου τα Σκόπια βρίσκονται και πάλι στην αφετηρία διότι τους λείπει κατάλληλη αυτοσυνείδηση και σχέσεις καλής γειτονίας, η ευρωατλαντική τους ενσωμάτωση φαίνεται μακρινό όνειρο, ενώ το συνολικό χρέος της χώρας ανέρχεται στο 50% του ΑΕΠ.

Όλα αυτά όμως είναι καλά καμουφλαρισμένα με τα νεοκλασικά κτίρια και τους  λαμπερούς μπαρόκ θόλους του προγράμματος «Σκόπια 2014». Εκ πρώτης όψεως το πρόγραμμα δείχνει την πρόοδο μιας από τις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, αν κοιτάξει όμως κανείς τους ανθρώπους στο δρόμο που αναγκάζονται να ζουν καθημερινά δίπλα στον χαλκό και το φελιζόλ, η πραγματικότητα φαίνεται ξεκάθαρη για τους πιο οξυδερκείς.

Ενώ η Γιάννα περπατούσε δίπλα μου με σκυμμένο το κεφάλι στο κέντρο των Σκοπίων, προσπεράσαμε έναν άντρα μέσης ηλικίας ο οποίος επίσης είχε επισκέπτες από μακριά και τους έδειχνε με υπερηφάνεια το κτίριο όπου προβλεπόταν να εγκατασταθεί το αρχαιολογικό μουσείο. „Εδώ θα βάλουν όλους τους μακεδονικούς θησαυρούς και ευρήματα που μαρτυρούν το μεγαλείο του αρχαίου μας πολιτισμού”, έλεγε στους καλεσμένους του φανερά ικανοποιημένος.

Πιθανότατα ήταν υποστηρικτής της απολυταρχικής πολιτικής του Νικόλα Γκρούεβσκι και του προγράμματος της κυβέρνησής του «Σκόπια 2014» και τίποτα δε θα μπορούσε να του ανοίξει τα μάτια για την πανάκριβη και κακόγουστη πραγματικότητα. Προφανώς για να ζει κανείς στα Σκόπια έχει δύο επιλογές – να είναι είτε υπερήφανος, είτε νηστικός.