Galery

1

Τα έργα βουλγάρικης λογοτεχνίας σε ελληνική μετάφραση παρουσιάζει η Ζντράβκα Μιχάιλοβα

Ο Ντιμίτερ Κίρκοφ γεννήθηκε το 1945 στο Πλόβντιφ (Φιλιππούπολη). Σπούδασε στη Σόφια βουλγαρική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο 'Αγιος Κλήμης της Οχρίδος. Είναι διδάκτωρ φιλοσοφίας. Εργάστηκε ως συντάκτης σε φιλολογική εφημερίδα, σε εκδοτικό οίκο και σε λογοτεχνικά περιοδικά. Διδάσκει Θεωρία και Πρακτική της τέχνης του Λόγου στο Πανεπιστημίου της Σόφιας. Είναι συγγραφέας των βιβλίων λογοτεχνικής κριτικής "Απόψεις και δημιουργία" (1977) και "Αναλύσεις" (1981), του δοκιμίου "Στάσεις στον Παράδεισο" (1998) και των μυθιστορημάτων "Ο λόγος" (1986), "'Ερωτας κόλαση" (1989), "Ο αμαρτωλός των Βαλκανίων" (2000), "Ο μαθηματικός τύπος της καταστροφής" (2003), κ.ά. "O Aμαρτωλός τω Βαλκανίων" κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κέδρος (2005) σε μετάφραση του Πάνου Σταθόγιαννη. 'Εργα του έχουν μεταφραστεί επίσης στα ρωσικά και στα γερμανικά.

METAΦPAΣH

ΠANOΣ ΣTAΘOΓIANNHΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ

 Ι

Το δικό μου φευγιό μ’ έφερε εδώ, στα δικά μας βαλκανικά χώματα. Κι άμα ρωτήσεις γιατί έφευγαν κυνηγημένοι οι άνθρωποι, χίλια στόματα θα σου απαντήσουν ότι το έκαναν για ένα καλύτερο αύριο, για τη σωτηρία τους, αλλά εγώ νομίζω ότι ο κόσμος έτρεχε από το ένα κακό στο άλλο, τάχα στο μικρότερο κακό. Το κακό, όμως, είναι πάντα κακό. Αλλά έτσι έχουν τα πράγματα _ να τρέχουμε από το κακό στο χειρότερο, μας μοίρανε η βαλκανική μας μοίρα. Και δεν το λέω έτσι για να μιλάμε, γιατί εμένα η μάνα μου με γέννησε στο δρόμο, φεύγοντας κυνηγημένη, κι έχουνε δίκιο όσοι λένε ότι, αν γεννηθείς στο δρόμο, στους πέντε δρόμους θα περάσεις τη ζωή σου.

Από τα μέρη του Αιγαίου κίνησε η άμοιρη και στην κοιλιά της εγώ. Τη ρώτησα κάποτε:

«Γιατί έφυγες, ρε μάνα; Στην κατάσταση που βρισκόσουν...»

Κι εκείνη, γέρνοντας το κεφάλι της:

«Τι να ’κανα; Φεύγανε οι άλλοι, έφυγα κι εγώ».

Αλήθεια είναι, έφυγε όλο το χωριό πάνω σε κάρα, τη φόρτωσαν κι εκείνη κάτι θείοι μου, την έβαλαν να κάτσει πάνω σε κάτι στρωσίδια οι θείες μου και άντε γεια, ενώ το χώμα πάνω στον τάφο του πατέρα μου στο κοιμητήριο του χωριού δεν είχε ακόμα βουλιάξει.

«Από αρρώστια πήγε», έλεγε η μάνα μου. «Εκείνο τον καιρό πολύς κόσμος πήγαινε ή από μαχαίρι ή από βόλι, αλλά εκείνος ήταν τυχερός και πήγε από αρρώστια.»

«Τύχη να φάν’ κι οι κότες!» έλεγα εγώ. «Ο άνθρωπος ήταν ακόμα πολύ νέος. Τι αρρώστια;»

«Γρήγορη αρρώστια», απαντούσε η μάνα μου. «Έβηχε, έβηχε, μέρα και νύχτα του ’γδερνε τα πνευμόνια ο ξερόβηχας, μουδιάσανε τα πόδια του, δεν άντεξε άλλο κι έφυγε. Πολύ τυχερός, σου λέω. Είσαι μικρός ακόμα και δεν ξέρεις τι θα πει τύχη. Είχες κι έναν θείο, τον μικρότερο αδερφό του πατέρα σου, Σπίρο τον λέγανε, δεκαεφτά χρονών παιδί. Το πρωί της δεύτερης μέρας αφότου φύγαμε, χάθηκε. Του φώναξαν, του σφύριξαν, το καραβάνι δεν μπορούσε να περιμένει άλλο _ πουθενά ο Σπίρο. Βρε, που να πάρει! Δεν μπορούσαμε να κρατήσουμε με το ζόρι τους ανθρώπους, για να τον ψάξουμε. Είχαμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα. Ούτε να μείνουμε πίσω μπορούσαμε. Στο τέλος συμφώνησαν να περιμένουν λίγο, βγήκαν οι άντρες να τον ψάξουν _ τελικά τον βρήκανε. Είχε σηκωθεί ο Σπίρο τη νύχτα, κι είχε πάει τριάντα βήματα πιο κει, να κάνει την ανάγκη του σ’ ένα ρέμα, κι εκεί τον έσφαξαν. Ποιος και γιατί; Tρέχα ρώτα! Τον έσφαξαν έτσι όπως καθόταν, ούτε κιχ δεν πρόλαβε να βγάλει το παιδί. Τον έσπρωξαν επίτηδες; Που να ρίξει φωτιά ο Θεός και να τους κάψει! Έγινε τυχαία; Tο πρόσωπό του ήταν χωμένο μέσα στα σκατά... Λοιπόν; Δεν είχε τύχη ο πατέρας σου, που πέθανε από θάνατο κανονικό στο κρεβάτι του, με τους δικούς του ανθρώπους τριγύρω;»

Κι άλλες φορές με είχε στριμώξει η μάνα μου μ’ αυτά τα θέματα σχετικά με τον πατέρα μου και τον Σπίρο, και δεν είχα τι να της πω. Όταν τον άνθρωπο τον τσιγκλάει στην καρδιά ο φόβος, πρέπει να βρει κάτι για να ισορροπήσει η ψυχή του. Κι όταν είναι μέσα στο αίμα και στα σκατά μέχρι τα γόνατα, από πού να πιαστεί, με τι να ξεπλύνει τα μάτια του, για να μπορέσει να διακρίνει το καλό από το κακό; Και ποιος από τα μέρη μας δεν έχει τσαλαβουτήσει σε τέτοιο βούρκο; Αν όχι εσύ, τότε ο πατέρας σου, αν όχι αυτός, τότε ο ξάδερφός του. Κι είναι τύχη για ένα σόι αν αυτός είναι ο παππούς σου, έτσι ώστε να έχει μείνει μια γενιά καθαρή _ να πάρει λίγο αέρα και να καθαρίσει το βλέμμα της...

Αλλά η μάνα μου είχε κι άλλο λόγο για να θυμάται τον κουνιάδο της. Τότε δεν είχαν χρόνο για να τον θάψουν επιτόπου. Το καραβάνι βιαζόταν. Δεν είχαν και με τι να τον πλύνουν. Έτσι, τύλιξαν τον Σπίρο με δυο κουβέρτες και τον φόρτωσαν στο κάρο με την ετοιμόγενη, γιατί μονάχα εκεί είχε χώρο. Δε γίνεται αλλιώς, θα κάνεις κουράγιο. Τα άλλα κάρα ήταν παραφορτωμένα με οικιακά σκεύη και έπιπλα, με δέματα και τσουβάλια _ όχι σφαγμένος άνθρωπος, ούτε καρφίτσα δε χωρούσε εκεί. Πώς ταξίδεψε πλάι στον πεθαμένο, μόνο αυτή το ξέρει, αλλά ποτέ δεν παραπονέθηκε. Aντίθετα, θυμάται εκείνη τη μέρα σαν μέρα χαράς. Δύο ώρες προτού σταματήσουν κάπου, για να διανυκτερεύσουν, την έπιασαν οι πόνοι και, μέχρι να την τακτοποιήσουν κάπως στην πρόχειρη κατασκήνωση, γέννησε γρήγορα και εύκολα _ όπως είπε η πεθερά της, λες και δεν ήταν η πρώτη της γέννα. Ήταν έπαινος; Ήταν σπόντα; Για ν’ απαντήσει κανείς σ’ αυτό το ερώτημα, θα έπρεπε να ’χει γνωρίσει τη γιαγιά μου. Αλλά και τότε, πάλι κάτι θα του ξέφευγε, πάλι κάτι θα του ξεγλιστρούσε, γιατί η γιαγιά μου ήταν άνθρωπος με δύο όψεις.