Galery

1

Δύο μήνες μετά από την έναρξη των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας εναντίον της κυβέρνησης του Πλάμεν Ορεσάρσκι, το GRReporter συνεχίζει να παρακολουθεί από κοντά την εξέλιξή τους με τα σχόλια του καθηγητή Νικολάι Σλάτινσκι, του κοινωνικού ανθρωπολόγου Βασίλ Γκαρνίζοφ, του δημοσιογράφου Ιβάν Μπεντρόφ κ. ά.

Σήμερα ο συνομιλητής μας είναι ο καθηγητής πολιτισμικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Σόφιας Ιβάιλο Ντίτσεφ, ο οποίος εργάζεται στον τομέα της πολιτικής κουλτούρας και των αστικών και ΜΜΕ ερευνών. Ο καθηγητής Ντίτσεφ είναι και σπουδαίος συγγραφέας – έχει τιμηθεί με τα βραβεία λογοτεχνίας “Panitsa”, “Chernorizets Hrabar” και “Dimitar Peshev”.

Η συνέντευξη με τον καθηγητή Ντίτσεφ πραγματοποιήθηκε μέσω του chat του Facebook.

Αυτή τη στιγμή οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας βρίσκονται σε στασιμότητα. Μόνο με τις καλοκαιρινές διακοπές θα μπορούσαμε να το εξηγήσουμε αυτό ή υπάρχει και άλλος λόγος;

Ο βασικός λόγος είναι στο ότι οι καλοκαιρινές διαδηλώσεις δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν μια γέφυρα προς τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας τον χειμώνα, εκείνες εναντίον των υψηλών λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, που ήταν πράγματι μαζικές. Η πρωτεύουσα Σόφια αυτή τη φορά δεν κατάφερε να συμπαρασύρει την επαρχία. Τα κοινωνικά κινήματα είναι σαν την ποδηλασία – είτε προχωράς, είτε πέφτεις κάτω, δηλαδή πρέπει να διευρύνονται για να συνεχίσουν να υπάρχουν. Το τελευταίο που ανέδειξαν ως σύνθημα εδώ ήταν η αντίσταση εναντίον της διόρθωσης του προϋπολογισμού – μπορείτε να το φανταστείτε; Σε όλη την Ευρώπη, στην Ελλάδα, οι άνθρωποι διαδηλώνουν εναντίον των περιορισμών του προϋπολογισμού, στη Βουλγαρία το αντίθετο – οι διαδηλώσεις ζητούν περιορισμοί του προϋπολογισμού. Αυτό το αίτημα δεν είναι πολύ δημοφιλές, όπως καταλαβαίνετε. Ακόμη όμως δεν είναι αργά η αγανάκτηση να γίνει πιο μαζική, η βουλγαρική οικονομία είναι εποχική, το φθινόπωρο τα πράγματα πάντα γίνονται πιο δύσκολα, πρέπει μόνο οι διοργανωτές των διαδηλώσεων στη Σόφια να συνειδητοποιήσουν ότι μόνοι τους δε θα μπορέσουν να ανατρέψουν την εξουσία, ότι πρέπει να ανοιχτούν προς τα αιτήματα πολύ ευρύτερου κύκλου πολιτών.

Μετά από δύο μήνες στο δρόμο, πού σημείωσαν επιτυχία και πού αποτυχία οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας;

Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατάφεραν να σταματήσουν τον διορισμό του Ντελιάν Πέεβσκι, κατάφεραν να αναγκάσουν τα δεξιά κόμματα να ξεπεράσουν τις ανόητες διαμάχες τους και να ενωθούν στην Μεταρρυθμιστική Ένωση, κατάφεραν να καθιερώσουν ένα εντελώς καινούργιο πρότυπο ελέγχου της κυβέρνησης, κατάφεραν να δυσφημίσουν τον “Καινούργιο ΜΜΕ συνασπισμό” (του “Καινούργιου βουλγαρικού ΜΜΕ ομίλου” του Ντελιάν Πέεβσκι και της μητέρας του Ιρένα Κράστεβα), κατάφεραν να πολιτικοποιήσουν ένα μέρος της κοινωνίας... Δεν κατάφεραν να αναδείξουν ηγέτες, προγράμματα, κατεύθυνση για την ανάπτυξη της Βουλγαρίας. Για παράδειγμα το αίτημα για τον διαχωρισμό των μεγάλων επιχειρήσεων από το κράτος, που ζητούν οι διαδηλωτές τώρα, αλλά το ζητούσαν και τον Φεβρουάριο, παραμένει προς το παρόν μια ευχή, η κυβέρνηση δεν έχει αποσύρει τα χρήματα του κράτους από την τράπεζα που διακυβερνά τη χώρα, δεν έχει διαλύσει τα τοπικά «φέουδα», δεν έχει αλλάξει το σύστημα των δημόσιων παραγγελιών, δεν έχει απαγορεύσει τη συμμετοχή υπεράκτιων εταιρειών στις σχέσεις με το κράτος. Θα ήταν καλό αυτά τα πράγματα να συμβούν τώρα, πριν πέσει η κυβέρνηση, διότι δεν ξέρουμε τι θα κάνει η επόμενη. Επίτηδες δεν αναφέρω την παραίτηση της κυβέρνησης ως επιτυχία ή αποτυχία, για μένα είναι ένα σημαντικό, αλλά όχι μοναδικό στοιχείο των εξελίξεων.

Ο καθηγητής Ντίτσεφ στις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας έξω από το Υπουργικό Συμβούλιο, φωτογραφία: Βασίλ Γκαρνίζοφ

Όπως είπατε κι εσείς, μέχρι στιγμής οι διαδηλωτές δεν κατάφεραν να αναδείξουν ηγέτη, ή να ενωθούν γύρω από κάποια προσωπικότητα. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια είναι τα μειονεκτήματα των διαδηλώσεων ως μορφής κοινωνικής αντίδρασης;

Μπαίνουμε σε μια εποχή συνεχούς αγανάκτησης παντού, σε όλα τα θέματα – το ίδιο ήταν με τους «Indignados» στην Ισπανία, με το κίνημα «Occupy» στις ΗΠΑ. Είναι μια πίεση με την οποία κάθε εξουσία θα πρέπει να συμμορφωθεί. Και αυτό είναι καλό, αν και είναι λίγο δύσκολο να φανταστώ πώς θα κυβερνώνται υπανάπτυκτες χώρες όπως η Βουλγαρία υπό τόσο ισχυρή πίεση. Οι διαδηλωτές ισχυρίζονται ότι η έλλειψη ηγετών τούς κάνει λιγότερο ευάλωτους. Αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι όμως: διότι αργά ή γρήγορα στην σκηνή θα βγει κάποιος ηγέτης ο οποίος να αλλάξει τα πράγματα, και αν εκείνος/εκείνη δεν έχει δοκιμαστεί μέσα στα χρόνια, δεν έχει δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης και αφοσίωσης, η στιγμή της εμφάνισής του/της γίνεται δύσκολη, ακόμη και αδύνατη. Επομένως δεν περιμένω να συμβούν πολύ μεγάλες αλλαγές ούτε στη Βουλγαρία, ούτε αλλού στον κόσμο: απλώς οι πολιτικές εξελίξεις θα γίνονται πιο γρήγορα, κανείς δε θα περιμένει 4 χρόνια για να δείξει εμπιστοσύνη ή έλλειψη εμπιστοσύνης στους κυβερνώντες, οι τελευταίοι θα πρέπει να αντιδρούν αστραπιαία, να εξηγούν, να αποσύρουν αποφάσεις. Αυτό μου φαίνεται μάλλον καλό, αν και πολλοί από τους συμπατριώτες μας, οι οποίοι περιμένουν "επανεκκίνηση του συστήματος", καινούργια ηθική, επιθεώρηση της μεταβατικής περιόδου κτλ., θα μείνουν απογοητευμένοι. Στην πολιτική τα μεγάλα άλματα είναι συνήθως καταστροφές, τα ωραία πράγματα γίνονται με μικρά βήματα.

Ως μοναδική πολιτική εναλλακτική των κυβερνώντων αυτή τη στιγμή εμφανίζεται η δεξιά Μεταρρυθμιστική Ένωση, ενώ υπάρχουν εκκλήσεις να μετατραπεί σε ένα Ενιαίο Μέτωπο κατά της μαφίας. Παρ’ όλα αυτά μερικοί από τους συμμετέχοντες στην Ένωση στο παρελθόν είχαν παράνομες σχέσεις με τη μαφία. Πού πρέπει να περάσει η γραμμή πέρα από την οποία παρόμοιες πράξεις δεν πρέπει να συγχωρεθούν;

Στη Βουλγαρία συχνά η πολιτική συζήτηση αντικαθίσταται με ηθικο-νομική. Μπορεί να μην συμφωνούμε με τις πολιτικές λύσεις που προσφέρουν οι δεξιοί από τη Μεταρρυθμιστική Ένωση, αλλά αυτό δεν σημαίνει να τους χαρακτηρίζουμε εγκληματίες. Η μαφία είναι κάτι ειδικό, υπάρχει βέβαια, αλλά όχι σε τόσο μεγάλες διαστάσεις, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις κάποιων φανατικών χρηστών στο Facebook. Στη Βουλγαρία μεγαλύτερες διαστάσεις έχει το φαινόμενο των πελατειακών σχέσεων, δηλαδή ο μοιρασμός διάφορων πλούτων του κράτους σε ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στους κυβερνώντες, αλλού έναντι χρημάτων, αλλού έναντι πολιτικής υποστήριξης. Πιθανώς είδατε τον αιρθμό αυτό – από 1.200 εταιρείες που κέρδιζαν δημόσιες παραγγελίες την περίοδο που πρωθυπουργός της χώρας ήταν ο Συμεών Σαξκομπουργκότσκι, ο αριθμός τους μειώθηκε στις 200 την εποχή του πρώην πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ. Τους ίδιους πελάτες είχε και η δεξιά Ένωση των Δημοκρατικών Δυνάμεων. Παρόμοια δίκτυα όμως δεν είναι οπωσδήποτε εγκληματικά, συνήθως χρησιμοποιούν ορισμένα παραθυράκια στους νόμους. Όταν εγκληματοποιούμε την Μεταρρυθμιστική Ένωση ή οποιοδήποτε άλλο κόμμα, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις στη συνέχεια να απογοητευτούμε από το γεγονός ότι το δικαστήριο δεν βρίσκει τίποτα για να τους καταδικάσει. Εντελώς παράλογη ήταν η αμαύρωση της κυρίας Μεγκλένα Κούνεβα στις προηγούμενες εκλογές, τέτοιο πράγμα δεν είχα δει – εξαιτίας του πεθερού της (πρώην παράγοντα του κομμουνιστικού κόμματος), επειδή βοήθησε τη χώρα να μπει στην ΕΕ! Ας μην πούμε τίποτα και για τον Ιβάν Κόστοφ, είναι ο δαίμονας της μεταβατικής περιόδου στη Βουλγαρία. Έχω όμως άλλη ανησυχία σχετικά με την Μεταρρυθμιστική Ένωση – δεν μπορώ να καταλάβω πού ακριβώς στέκονται, ποια εναλλακτική λύση προτείνουν, πολιτική εννοώ και όχι ηθική. Ξέρουμε μόνο ότι μισούν τη Ρωσία, πώς όμως θα διαλύσουν τα ενεργειακά μονοπώλια, πώς θα λύσουν τις συμφωνίες για τα φωτοβολταϊκά, για τους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς «Μαρίτσα»...

Τι μπορούν να κάνουν από τώρα και στο εξής οι θεσμοί – ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η Βουλή, η αντιπολίτευση εντός και εκτός του Κοινοβουλίου;

Αυτοί που αναφέρετε μπορούν να δημιουργήσουν τη δεξιά εναλλακτική λύση. Ο Μπόικο Μπορίσοφ προσπαθεί να γίνει σύμμαχος της Μεταρρυθμιστικής Ένωσης, προς το παρόν όμως δεν τα καταφέρνει, επειδή πολλοί από τους ψηφοφόρους αυτού του μελλοντικού συνασπισμού (;) δε θα δέχονταν σε καμία περίπτωση συμφωνία με το κόμμα GERB. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα μπορούσε να μεσολαβήσει, αλλά χωρίς την αποχώρηση του Μπόικο Μπορίσοφ και του Τσβετάν Τσβετάνοφ, χωρίς την ανάδειξη κάποιου αποδεκτού προσώπου ευρωπαϊκού τύπου όπως για παράδειγμα του Τομισλάβ Ντόντσεφ (πρώην υπουργός αρμόδιος για τα ευρωπαϊκά κονδύλια στην κυβέρνηση του GERB), δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα γίνει. Το πρόβλημα είναι ότι αν βασιζόμαστε πολύ στο δεξιό στοιχείο, αμέσως παίρνουν βάρος τα αριστερά μέτρα του Βουλγαρικού Σοσιλαιστικού Κόμματος, που στην ουσία δεν είναι πολύ σοβαρά (ο Ορεσάρσκι – αριστερός, αυτό είναι παράλογο!). Η ιδεολογική υπερβολική επιμονή στο δεξιό στοιχείο όμως διαδραμάτισε έναν άσχημο ρόλο στην ιστορία της Βουλγαρίας στις αρχές του ’90, επειδή ακριβώς αυτό βοήθησε το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα να επιβιώσει και να μετατραπεί σε αριστερή εναλλακτική επιλογή. Αν ήμουν στη θέση των δυνάμεων της αντιπολίτευσης σήμερα, θα βασιζόμουν περισσότερο σε κεντρικές, πιο ρεαλιστικές απόψεις, που θα έκαναν το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα περιττό και όχι ηρωικό.