Galery

1

Είκοσι μέρες μετά την αρχή τους οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Βουλγαρία δεν σταματούν, παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς κυβερνώντων και σχολιαστών. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποιο θα είναι το τέλος τους, σίγουρα όμως η κυβέρνηση στη Σόφια αισθάνεται άβολα και πιεσμένη.

Αυτό φάνηκε και από τη συζήτηση για τις εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων η οποία ξεκίνησε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Για το τι ακριβώς άλλαξαν οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις τους μακροπρόθεσμα το GRReporter μίλησε με τον πολιτολόγο Βλαντιμίρ Σόποφ.

Πώς έφτασαν τα πράγματα στο σημείο η κατάσταση στη Βουλγαρία να συζητιέται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πώς θα σχολιάζατε τον τρόπο με τον οποίο ψήφισαν τα κόμματα;

Η αφορμή για τη συζήτηση της κατάστασης στη Βουλγαρία στην ουσία παρουσιάστηκε πριν από μερικούς μήνες. Μετά έγιναν προσπάθειες η συζήτηση να αναβληθεί για τον Σεπτέμβριο, προφανώς όμως οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων αποτέλεσαν επαρκές επιχείρημα, για να πραγματοποιηθεί αυτή τη στιγμή.

Εγώ έμεινα κάπως έκπληκτος από την στάση των Πρασίνων, οι οποίοι συχνά παίρνουν το μέρος των σοσιαλιστών. Φαίνεται όμως ότι οι πληροφορίες οι οποίες αρχίζουν να φτάνουν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς για τον τρόπο διακυβέρνησης στη Βουλγαρία, αρχίζουν και επηρεάζουν ακόμη και εκείνες τις κοινοβουλευτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οι οποίες βρίσκονται πιο κοντά στην κυβέρνηση του Πλάμεν Ορεσάρσκι.

Από την άποψη αυτή θεωρώ πως υπάρχει βαθμιαία συσσώρευση της κατανόησης για το τι ακριβώς συμβαίνει στη Βουλγαρία. Θα έλεγα ότι για ορισμένο διάστημα οι πληροφορίες έφταναν και μάλλον φιλτράρονταν από τη γραμματεία του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ωστόσο για όλο και περισσότερα κόμματα-μέλη του PES αρχίζει να φαίνεται η εξάρτηση της παρούσας βουλγαρικής κυβέρνησης από τον ηγέτη του εθνικιστικού κόμματος Ataka Βόλεν Σίντεροφ. Και νομίζω ότι για πολλά από αυτά μια τέτοια κατάσταση είναι απαράδεκτη, παρ’ όλο που βρίσκονται σε δύσκολη θέση επειδή ο Σεργκέι Στανίσεφ (ο ηγέτης του Βουλγαρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος) τώρα είναι γραμματέας του PES. Και ξέρουμε ότι σε 10 μήνες πρόκειται να διεξαχθούν εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και σίγουρα δε θέλουν να δημιουργούν επιπλέον δυσκολίες εν όψει των εκλογών αυτών.

Θεωρείτε πως το ευρωπαϊκό μέλλον της Βουλγαρίας απειλείται κατά κάποιον τρόπο;

Δε θέλω να σκέφτομαι ότι αυτό αποτελεί ακόμη μια πραγματική απειλή, αν και όλοι έχουμε ορισμένους φόβους, επειδή αυτή τη στιγμή γίνεται μια μάχη στην καρδιά και την ψυχή των σημερινών κυβερνώντων μεταξύ του ιστορικού τους ενστίκτου και της παρούσας πολιτικής πραγματικότητας. Και σε τελευταία ανάλυση πολλοί άνθρωποι ανησυχούν για το ποιο θα επικρατήσει. Και μάλιστα αφού τις τελευταίες μέρες γίναμε μάρτυρες ορισμένων καθαρά οπισθοδρομικών αντιδράσεων στην παρούσα κατάσταση. Εννοώ τη δήλωση του προέδρου της Βουλής Μιχαήλ Μίκοφ και την συμπεριφορά και τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι κυβερνώντες όσον αφορά τους διαδηλωτές.

Για μένα πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι μέσα σε έναν μόνο μήνα η παρούσα κυβέρνηση κατάφερε – αν και πιο ανεπαίσθητα λόγω της εσωτερικής κομματικής αδυναμίας της – σχεδόν να κατεστρέψει τις δυνατότητες ομαλής ευρωπαϊκής πολιτικής. Διότι ακόμη κατά την πρώτη επίσκεψη του νέου πρωθυπουργού στις Βρυξέλλες, ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο τον υποδέχθηκε με μερικά μηνύματα: Το ένα ήταν ότι γι’ αυτούς η φωνή των πολιτών που έχουν βγει στους δρόμους της χώρας αποτελεί αρκετά πιο ακριβή και νόμιμη αξιολόγηση της κατάστασης. Τον υποδέχθηκε επίσης με την είδηση ότι θα συνεχιστεί ο μηχανισμός παρακολούθησης της χώρας μας, και ότι στην περίπτωση αυτή η ένταξη στη ζώνη του Σένγκεν δεν μπορεί καν να συζητηθεί. Στη συνέχεια ακολούθησαν κάποιες πολύ σοβαρές γκάφες δύο υπουργών της κυβέρνησης. Ακόμη και τις τελευταίες μέρες γίναμε μάρτυρες της άμεσης παραπλάνησης της κοινής γνώμης με την δήλωση του υπουργού Οικονομίας, ότι η Βουλγαρία μπαίνει σε ένα καθεστώς άμεσης πληρωμής προστίμων σχετικά με μια πειθαρχική διαδικασία.

Για μένα ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η παράλυση της ευρωπαϊκής πολιτικής της κυβέρνησης αυτής από δω και πέρα, και το ενδεχόμενο να χαθεί και άλλο το νόημα της ένταξης της Βουλγαρίας. Δεν θα ήθελα να σκεφτώ σε κατηγορίες που πηγαίνουν πέρα από αυτό.

Μέχρι πότε νομίζετε ότι θα αντέξει η παρούσα κυβέρνηση;

Αυτή εξακολουθεί να είναι η πιο δύσκολη ερώτηση. Διότι από τη μία πράγματι δεν υπάρχουν περιστάσεις οι οποίες να την πιέζουν άμεσα. Στην πραγματικότητα οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας δεν έχουν το μέγεθος που από ιστορικής άποψης έχουμε συνηθίσει να σχετίζουμε με την πτώση κυβερνήσεων. Δεν υπάρχει τόση οξύτητα της οικονομικής κρίσης και του αδιεξόδου όπως υπήρχε το 1997, το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν βρίσκεται σε εκείνο τον διεθνή αποκλεισμό στον οποίο βρισκόταν τότε.

Αυτό όμως που κάνει τη ζωή της κυβέρνησης πολύ ασταθή σχετίζεται με την εξαιρετικά βαριά παράλυση στην οποία έχει πέσει. Για τον απλούστατο λόγο ότι από την μία δεν μπορεί να αντιδράσει κατάλληλα στο κοινωνικό περιβάλλον, στο οποίο βρίσκεται η χώρα. Δεν είναι σε θέση να δημιουργήσει ελάχιστη σταθερότητα διακυβέρνησης και κανονικότητας όσο στη σύνθεσή της, τόσο και στη Βουλή. Στην τρίτη θέση, ένας σχηματισμός στον οποίο ο Βόλεν Σίντεροφ είναι ο παράγοντας-κλειδί για τη λειτουργία της Βουλής, στην πραγματικότητα καταργεί οποιαδήποτε επιθυμία και αξίωση λογικής κυβερνητικής προοπτικής.

Αυτοί κατά τη γνώμη μου είναι οι παράγοντες οι οποίοι καταστρέφουν τη σταθερότητα της παρούσας κυβέρνησης. Και ανεξάρτητα από το αν θα γίνουμε μάρτυρες της πτώσης της κυβέρνησης στα πλαίσια του παρόντος ή του επόμενου κύματος διαδηλώσεων στην αρχή του φθινόπωρου ή αργότερα, το βασικό τους νόημα πηγαίνει πέρα από τα πολιτικά αποτελέσματα που μπορεί να πετύχουν βραχυπρόθεσμα. Διότι το πραγματικό νόημα των διαδηλώσεων είναι η ενίσχυση της κουλτούρας αντίδρασης απέναντι στις αποτρόπαιες πράξεις των κυβερνώντων και η αύξηση της ετοιμότητας για ενεργό συμμετοχή των πολιτών, η οποία να είναι καθημερινή και επίμονη σχετικά με διάφορα θέματα της ανάπτυξης της χώρας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον κάθε κυβέρνηση που κυβερνάει σαν την παρούσα θα είναι ασταθής.

Κάποιοι σχολιαστές έχουν τη γνώμη ότι οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εξασθενούν. Πώς βλέπετε το μέλλον τους;

Εγώ δεν είμαι σίγουρος ότι οι διαδηλώσεις εξασθενούν. Δυστυχώς παρακολουθούμε έναν “πόλεμο των ερμηνειών” για το τι ακριβώς συμβαίνει στη Βουλγαρία, ο οποίος περνάει και από την υποβάθμιση του αριθμού των διαδηλωτών.

Το αντίθετο, η άποψή μου είναι ότι όσο περισσότερο συνεχίζονται οι διαδηλώσεις, θα γίνονται όλο και πιο σταθερές. Δεν είναι υποχρεωτικό να φανταζόμαστε την σταθερότητα αυτή σαν μια τρίμηνη παρουσία των πολιτών στις πλατείες και τους δρόμους. Όμως η αίσθηση αυτή της στερέωσης της αμοιβαίας αλληλεγγύης των πολιτών την οποία βλέπουμε, κατά τη γνώμη μου, φέρνει τις εγγυήσεις τις οποίες ανέφερα προηγουμένως.

Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό αυτό που συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες, δηλαδή η ενίσχυση της υποστήριξης για τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη χώρα από ανθρώπους που αυτή τη στιγμή δεν ζουν στη Βουλγαρία. Είδαμε πως μέσα σε λίγες μόνο ημέρες αυξήθηκε ο αριθμός των πόλεων και των πολιτών που δήλωσαν υποστήριξη για τις διαδηλώσεις. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη, διότι χωρίς την υποστήριξη και τη συμμετοχή των πολιτών που ζουν και εργάζονται εκτός της χώρας, οι διαδηλωτές στη Βουλγαρία θα πετύχουν πιο δύσκολα τους στόχους τους.

Άρα δεν νομίζω ότι οι διαδηλώσεις εξασθενούν και θα εξαφανιστούν.

Βέβαια, δεν μπορούν να συνεχιστούν για πάντα, και αυτό το καταλαβαίνουν όλοι. Ούτως ή άλλως όμως, ανεξάρτητα από το αν θα επιτευχθεί ο άμεσος πολιτικός στόχος που σχετίζεται με την παραίτηση της κυβέρνησης, το ίδιο το γεγονός ότι η κυβέρνηση ήταν τόσο παραλυμένη από τις διαδηλώσεις, κατά τη γνώμη μου προμηνύει την πολιτική της ανικανότητα να κυβερνήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ποια κατά τη γνώμη σας είναι η εναλλακτική λύση για την διακυβέρνηση της Βουλγαρίας σε περίπτωση που κάποια στιγμή προκύψουν πρόωρες εκλογές;

Αυτή τη στιγμή στη Βουλγαρία τίθεται πολύ συχνά το ερώτημα “τι ακολουθεί”. Κατά τη γνώμη μου αυτό εμποδίζει πολλούς ανθρώπους να βγουν στους δρόμους. Δυστυχώς, η απάντησή της δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη, εφόσον έχουμε πράγματι βρεθεί σε ένα πολιτικό σύστημα στο οποίο υπάρχει μια τεράστια έλλειψη εμπιστοσύνης προς όλα σχεδόν τα πολιτικά κόμματα.

Από την άποψη αυτή η πιο μακροπρόθεσμη αλλαγή θα έρθει όχι μόνο μέσα από την αντικατάσταση των υποκειμένων στο πολιτικό σύστημα, αλλά από την αλλαγή του τρόπου και της κουλτούρας με τα οποία κυβερνούν. Διότι η αλήθεια είναι ότι μόνο με τις διαδηλώσεις αυτές και με την πτώση της παρούσας κυβέρνησης μάλλον δε θα μπορούσαμε να περιμένουμε κάποια σημαντική αναδιάρθρωση του κομματικού συστήματος.

Στην ουσία πρόκειται για μια πολιτική αλλαγή, η οποία θα έπρεπε να συμβεί σε μερικά βήματα, τα οποία περιλαμβάνουν, βεβαίως, και την εμφάνιση καινούργιων πολιτικών υποκειμένων. Βραχυπρόθεσμα όμως οι εγγυήσεις για το ότι τα πράγματα στη χώρα θα πάνε καλά, δεν σχετίζονται τόσο με την ξαφνική εμφάνιση καινούργιων κομμάτων, αλλά με την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο κυβερνάται η χώρα χάρη στην συνεχή πίεση εκ μέρους των πολιτών.

Ο δεξιός πολιτικός χώρος δεν εκπροσωπείται στη βουλγαρική Βουλή, αν και το GERB θεωρείται δεξιό κόμμα. Βλέπετε να συμβαίνει κάτι στην δεξιά, να γεννιέται κάποια καινούργια ιδέα, η οποία να αλλάξει τον τρόπο και την κουλτούρα διακυβέρνησης;

Για μένα προσωπικά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ως αποτέλεσμα των διαδηλώσεων θα εμφανιστεί ένα πιο ενωμένο δεξιό πολιτικό υποκείμενο. Στην παρούσα φάση μου φαίνεται ότι είναι νωρίς να κάνουμε προβλέψεις για το αν τελικά θα είναι ένας συνασπισμός μεταξύ πολιτικών κομμάτων ή θα δημιουργηθεί ένα καινούργιο πολιτικό υπουκείμενο. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με το θέμα αυτό, ακόμη και μεταξύ των κομμάτων που συμμετέχουν στην συγκεκριμένη συζήτηση.

Για να προβλέψουμε τι θα συμβεί, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι τα κόμματα αυτά ακόμη αντιμετωπίζουν ένα ανεπίλυτο δίλημμα, που σχετίζεται με το εξής: να αυτοδιοργανωθούν ως ένα δεξιό πολιτικό σώμα ή ως πολιτικά κόμματα με διάφορα ιδεολογικά προφίλ, τα οποία απλώς ενώνονται γύρω από την ιδέα πραγματοποίησης ενός καινούργιου τύπου πολιτικής.

Προς το παρόν δεν έχουμε απάντηση στην ερώτηση αυτή, διότι μέχρι στιγμής οι διαπραγματεύσεις μοιάζουν περισσότερο με διαπραγματεύσεις μεταξύ κομμάτων που θέλουν να δηλώσουν ετοιμότητα για την πραγματοποίηση του καινούργιου τύπου πολιτικής, και δεν είναι τόσο έκφραση της επιθυμίας να είναι οπωσδήποτε στη βάση του ενιαίου πολιτικού υποκειμένου.

Επειδή όσον αφορά και τους Πράσινους και το Κίνημα της Μεγκλένα Κούνεβα, πολλοί άνθρωποι αμφιβάλλουν πως μπορούν να είναι στη βάση του ενιαίου δεξιού πολιτικού υποκειμένου. Περιμένω στο τέλος της διαδικασίας αυτής, ανεξάρτητα από την σύνθεση, να έχουμε έναν καινούργιο δεξιό σχηματισμό, ο οποίος θα είναι διαφορετικός από τους σχηματισμούς που είχαμε στις τελευταίες εκλογές.

Πώς θα σχολιάζατε τον διαχωρισμό που προσπάθησαν μερικοί να κάνουν μεταξύ των διαδηλωτών τον Φεβρουάριο και των διαδηλωτών τώρα;

Οι διαχωρισμοί αυτοί αποτελούν αρκετά φανερές προσπάθειες επιβολής ορισμένης ερμηνείας, δημιουργίας εμποδίων μπροστά στην αίσθηση ενότητας μεταξύ των διάφορων ομάδων πολιτών που βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν τα τελευταία χρόνια. Είδαμε τους διαχωρισμούς “πρωτεύουσα-επαρχία”, “χορτάτοι–πεινασμένοι” κτλ. Είναι μια μέθοδος αρκετά φανερή και γνωστή από το ιστορικό οπλοστάσιο του Βουλγαρικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Εγώ προσωπικά θα έλεγα ότι από καθαρά αναλυτική άποψη για μένα δεν υπάρχει καμία αμφοβολία ότι πρόκειται για μια διαδικασία συσσώρευσης και διαπαιδαγώγησης μιας κουλτούρας και μιας στάσης αντίδρασης και ενεργού συμμετοχής του πολίτη, την οποία αγνοούσαμε σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα τέτοιας συμπεριφοράς – ξεκινώντας από μικρότερες υποθέσεις σχετικά με πάρκα της γειτονιάς και της υπερβολικής οικοδόμησης, και φτάνοντας σε μεγαλύτερες και σημαντικότερες κοινωνικές και πολιτικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, όπως εκείνες από το προηγούμενο καλοκαίρι και τον Φεβρουάριο. Νομίζω ότι μάλλον πρόκειται για συσσώρευση και αποκορύφωμα αυτής της κουλτούρας της ενεργού συμμετοχής του πολίτη στα κοινά. Πολλοί άνθρωποι, ακόμη και τέτοιοι που σχετίζονται με την παρούσα κυβέρνηση, καταλαβαίνουν πολύ καλά την ύπαρξη της διαδικασίας αυτής. Και ακριβώς για το λόγο αυτό με τόση επιμονή και οξύτητα προσπαθούν να δημιουργήσουν διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των διάφορων κατηγοριών των διαδηλωτών.

Πώς θα σχολιάζατε το ρόλο των ΜΜΕ στις διαδηλώσεις αυτές;

Κατ’ αρχήν τα τελευταία χρόνια πολύ συχνά σχολιάζαμε αυτά που συμβαίνουν με τα βουλγαρικά ΜΜΕ, τον βαθμό συγκέντρωσης της ιδιοκτησίας και της εξουσίας στον κλάδο των μίντια. Από την άποψη αυτή θεωρώ πως αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μια θετική διαδικασία, διότι είδαμε πως τα ΜΜΕ έχουν τις ελάχιστες δυνάμεις για να αποκαταστήσουν έστω και μερικώς την ανεξαρτησία τους και την ικανότητά τους να καλύπτον και να σχολιάζουν τις εξελίξεις στην βουλγαρική κοινωνία πιο σωστά και πιο επαρκώς.

Βέβαια, υπάρχουν ολόκληρα τμήματα στον χώρο των ΜΜΕ που παραμένουν μπλοκαρισμένα από αυτή την συγκέντρωση της ιδιοκτησίας και προσφέρουν στους αναγνώστες τους έναν απόλυτα παράλληλο κόσμο.

Είδαμε επίσης και αρκετή σταθερότητα εκ μέρους των δημόσιων ΜΜΕ, που μπόρεσαν να δηλώσουν σταθερή στάση προς υποστήριξη της ανεξαρτησίας τους και του επαγγελματισμού τους. Νομίζω ότι έχουμε ένα ικανοποιητικό επίπεδο κάλυψης και ανάλυσης των εξελίξεων.

Ούτως ή άλλως όμως, αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο πρέπει από δω και πέρα να εστιάσουμε περισσότερο. Κατά τη γνώμη μου πρέπει να αλλάξουν μερικοί βασικοί τρόποι λειτουργίας των ΜΜΕ, να δημιουργηθεί μεγαλύτερη δυνατότητα συμμετοχής των on-line εκδόσεων στην κάλυψη της πραγματικότητας των ΜΜΕ. Στους τηλεοπτικούς σταθμούς μας υπάρχουν εκπομπές επισκόπησης του Τύπου, στις οποίες δίνεται περισσότερη σημασία σε αυτά που έχει γράψει μια εφημερίδα που κυκλοφορεί σε 5.000 – 6.000 αντίτυπα, απ’ ότι σε αυτά που γράφτηκαν και σχολιάστηκαν σε μια ιστοσελίδα του Διαδικτύου την οποία μέσα σε μία ημέρα επισκέφθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες. Πρέπει να γίνουν οι αλλαγές αυτές στο περιβάλλον των ΜΜΕ, για να μπορέσει να βελτιωθεί η ποιότητά του.