Galery

1

Η Ελλάδα έχει μακρύ δρόμο μπροστά της, θα ήθελα όμως να επανέλθουμε για λίγο στη Βουλγαρία. Διευκρινίσαμε ήδη ότι η χώρα έχει στρατηγικούς επενδυτές και σταθερό μακροοικονομικό πλαίσιο. Ταυτόχρονα όμως δεν έχει οικονομική ανάπτυξη και παραμένει μια φτωχή χώρα. Ποιες είναι οι βασικές αιτίες;

Η γεωργία και οι σχετικοί κλάδοι στη Βουλγαρία είναι σε εξαιρετικά άσχημη κατάσταση. Η γεωργία θα μπορούσε να είναι ένας από τους κλάδους που θα γινόταν κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά ποτέ δεν αναπτύχθηκε.

Ξέρουμε πολύ καλά πως οι αγροτικές εταιρείες στη Γαλλία δραστηριοποιούνται με μεγάλη επιτυχία σε συνεταιρισμούς, ενώ στη Βουλγαρία ο τομέας αυτός καταστράφηκε με τις αλλαγές που επιβλήθηκαν το 1990-1992. Η γεωργία θα μπορούσε να είναι μια από τις κινητήριες δυνάμεις της βουλγαρικής παραγωής. Αντί αυτού μοιράστηκαν μικρά κομμάτια γης σε μεγάλο αριθμό ιδιοκτητών στις μεγάλες πόλεις. Τα χωριά ερημώθηκαν, και αντί να ενοποιηθούν οι αγροτικές δραστηριότητες, καταστράφηκαν. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί στη Γαλλία για παράδειγμα αγοράζουν μεγάλο μέρος των πρώτων υλών τους σε προνομιακές τιμές, οι αγρότες δουλεύουν μαζί, και ως αποτέλεσμα μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί.

Ένας άλλος τομέας που έχει μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης είναι ο κλάδος της ενέργειας και συγκεκριμένα η ηλεκτρική ενέργεια. Η Βουλγαρία γεωγραφικά βρίσκεται στο κέντρο της Βαλκανικής Χερσονήσου και δεν είναι πολύ εύκολο να την παρακάμψει κανείς. Η χώρα είναι παραδοσιακά εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή. Ο κλάδος αυτός συνδέεται με τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις και μπορεί να αναπτυχθεί αρκετά, ώστε να προσφέρει φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα και να αποφεύγονται διαδηλώσεις διαμαρτυρίας όπως αυτές που παρακολουθούμε αυτό τον χειμώνα. Πρέπει να υπάρχουν εύλογα έργα τα οποία να υποστηρίζουν τον κλάδο, ώστε η Βουλγαρία να βρίσκεται πάντα μπροστά από τους ανταγωνιστές της, και όχι πίσω από χώρες όπως η Τουρκία, και ίσως η Ρουμανία στο μέλλον. Είναι ένας στρατηγικός κλάδος που μπορεί να φέρνει πολλά έσοδα και να προσφέρει φθηνότερο ρεύμα, ως μια ανάσα όσο για τα νοικοκυριά, τόσο και για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Βουλγαρία.

Είναι δύο κλάδοι που θα μπορούσαν να είναι πολύ ανταγωνιστικοί, αλλά δεν τους δόθηκε αρκετή σημασία. Στη γεωργία έγιναν πολύ σοβαρά λάθη, και τώρα δεν είναι εύκολο οι άνθρωποι να γυρίσουν στα χωριά. Στον κλάδο της ενέργειας επίσης δε βλέπω τα πράγματα να πάνε προς την σωστή κατεύθυνση.

Πώς η ελληνική κρίση επηρέασε την Βουλγαρία; Ποιες ήταν οι αρνητικές επιπτώσεις, υπήρχαν και θετικές πλευρές;

Δε νομίζω ότι η ελληνική κρίση προκάλεσε κάποιες πολύ σημαντικές ζημιές στην βουλγαρική οικονομία. Οι επιπτώσεις της χρηματοοικονομικής κρίσης στη γειτονική χώρα ήταν μάλλον έμμεσες. Από πλευράς ανασφάλειας στην νότια γείτονα της Βουλγαρίας, όπως απεργίες, κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, μπορεί μερικοί ξένοι επενδυτές να προτίμησαν να περιμένουν κάποια σταθεροποίηση, πριν πατήσουν στη βουλγαρική αγορά. Η κατάσταση στην Ελλάδα δημιουργεί γενικά μια αρνητική επίδραση στα Βαλκάνια, η οποία όμως είναι έμμεση και δυστυχώς δεν μπορεί εύκολα να εξουδετερωθεί.

Για σημαντικές θετικές επιπτώσεις της κρίσης είναι υπερβολικό να μιλάμε. Υπάρχει μετακίνηση μικρών ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία, που στην ουσία αποτελεί φορολογική μετανάστευση.

Ποια είναι η άποψή σας για την ένταξη της Βουλγαρίας στην ευρωζώνη;

Η Βουλγαρία ούτως ή άλλως πληροί το μεγαλύτερο μέρος των κριτηρίων του Μάαστριχτ και η ένταξη στην ευρωζώνη δε θα αλλάξει πολύ την κατάσταση. Δε νομίζω ότι η προσχώρηση στην νομισματική ένωση θα έχει κάποιες δραστικές επιπτώσεις, επειδή η βουλγαρική οικονομία είναι ήδη στενά συνδεδεμένη με το ευρώ. Βραχυπρόθεσμα δεν προβλέπω κάποια εξέλιξη σχετικά με το θέμα. Με τις πρώτες ενδείξεις σταθεροποίησης, που δεν αναμένουμε να εμφανιστούν πριν το 2014, ο διάλογος μπορεί να ανανεωθεί. Μπορεί οι Βούλγαροι πολιτικοί να κάνουν κάποια βήματα προς την κατεύθυνση αυτή μετά από δύο-τρία χρόνια.